Հայերէն բացատրական բառարան, Ստեփան Մալխասեանց

Nayiri

Dictionary Browser

Viewing Page 678 / 2394

Dictionary:
This page contains 29 headwords.
View page image

✽ԶՕՐԱՒՈՐԱՆԱԼ

չէզոք բայ Տե՛ս Զօրանալ։

ԶՕՐԱՒՈՐԱՊԷՍ

մակբայ Զօրաւոր կերպով, ուժգին կերպով։

‣ Դեղը զօրաւորապէս ազդեց։
‣ Մենք զօրաւորապէս բողոքեցինք։

＋ԶՕՐԵԼ եցի

չէզոք բայ
1. Ոյժը մի բանի բաւականանալ, ոյժը մի բանի պատել, կարողանալ։

‣ Աչքս չի զօրում որ կարդամ։

2. Ոյժի գալ, ուժեղանալ, զօրանալ (2)։

‣ Այս դեղի վրայ երեխան զօրեց։
‣ Տակի հողը փոխի՛ր, բոյսը կզօրէ։

3. փոխանակ Զօռել՚ի։

✽ԶՕՐԵԼԻ

ածական Ինչ բանի որ կարելի է զօրել (1), ինչ որ կարելի է կատարել, զօրաւոր (6), հնարաւոր։

ԶՕՐԵՂ ի (աց)

ածական
1. Զօրաւոր, ուժեղ, զօրութիւնը շատ։

‣ Զօրեղ բանակ՝ պետութիւն։
‣ Զօրեղ բազուկներ։

2. Զօրաւոր, շատ ուժով գործող, շատ ոյժ արտադրող։

‣ Զօրեղ մեքենայ։
‣ Զօրեղ ընդհարում։
‣ Մի երկու այսպիսի զօրեղ հարուած, և թշնամու մէջքը կջախջախվի։

3. Զօրաւոր, ազդեցիկ, որի ձեռքին շատ ոյժ կայ։

‣ Զօրեղ մարդիկ են։
‣ Զօրեղն անզօրին ուտում է։

4. Դիմացկուն, տոկուն։

‣ Զօրեղ դիմադրութիւն։
‣ Զօրեղ կամք։

Հակառակը՝ Տկար, թոյլ, անզօր։

ԶՕՐԵՂԱԳՈՅՆ (ույ) (բաղդատական աստիճան Զօրեղ՚ի)

ածական Աւելի զօրեղ։

✽ԶՕՐԵՂԱԿԵՐՊ

ածական Զօրեղի կերպարանք ունեցող, զօրաւոր։

ԶՕՐԵՂԱՆԱԼ ացայ

չէզոք բայ
1. Զօրեղ դառնալ, զօրութիւնը՝ ոյժը աւելանալ։

‣ Ձայնը ի՜նչպէս զօրեղացել է։
‣ Վերջին տարիներս նրանք շատ զօրեղացան։

2. Սաստկանալ, աւելանալ։

‣ Քամին զօրեղանում է։
‣ Գլխացաւը զօրեղացաւ։

Հակառակը՝ Տկարանալ, թուլանալ։

⨀ԶՕՐԵՂԱՊԷՍ

մակբայ
1. Իբրեւ զօրեղ, կարող, հզօր։
2. Ուժեղ կերպով, ուժգին, կարի։

ԶՕՐԵՂԱՑՆԵԼ ցրի, ցրո՛ւ (անցողական ձեւ Զօրեղանալ՚ի)

ներգործական բայ նոյն նշանակութիւն։

✽ԶՕՐԵՂԷՆ

ածական Զօրաւոր։

ԶՕՐԵՂՈՒԹԻՒՆ

գոյական
1. Զօրեղ լինելը, զօրեղի յատկութիւնը։

‣ Նրա աջ ձեռքի զօրեղութիւնը զարմանալի է։

⨀ 2. Զօրութիւն, կարողութիւն, ոյժ։

⨀ԶՕՐԷՆ (զ + օրէն)

նախադրութիւն 1. Ըստ օրինի, ըստ օրինակի, (մի բանի) կարգով՝ օրինակով՝ նման։
մակբայ 2. Ինչպէս որ, օրինակի համար, զոր օրինակ։

＋ԶՕՐԸՆԴԵՂ

ածական Զօրեղ, զօրաւոր։

‣ Զօրընդեղ մարդ էր։

⨀ԶՕՐՀԱՆԱՊԱԶ (զ + օր + հանապազ)

մակբայ
1. Հանապազօր, հանապազ, ամեն օր, շարունակ։
✽ 2. Օրուայ ընթացքում հանապազ, ամբողջ օրը, օրն ի բուն։

ԶՕՐՈՒԹԵՆԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

գոյական Զօրութենական լինելը, իւր մէջ զօրութենական ոյժ ունենալը։

ԶՕՐՈՒԹԻՒՆ

գոյական
1. Ներգործելու՝ ազդելու կարողութիւն՝ ընդունակութիւն։

‣ Հողի զօրութիւն։
‣ Դեղի՝ թոյնի զօրութիւն։
‣ Օրէնքի զօրութեամբ։

2. Նշանակութիւն, իմաստ։

‣ Այդ խօսքի զօրութիւնը չեմ հասկանում։

⨀ 3. Հրաշք, սքանչելիք։

⨀ 4. (Աստուածաբանական) Անմարմին էակներ, որոնք ըստ կրօնական հասկացողութեան ապրում են երկնքում. հրեշտակների դասեր, սրբերի հոգիներ ևն։

‣ Երկնային զօրութիւններ։

⨀ 5. (Կրօնական) Անձնաւորութիւն, ենթակայութիւն (Քրիստոսի մէջ)։

⨀ 6. (Աստուածաբանական) Հրեշտակների ինն դասերից մէկի անունը։

Derivatives

Phrases

⨀Այր զօրութեան

գոյական Զօրեղ՝ զօրաւոր մարդ։

(Միւս բազմաթիւ նշանակութիւնները Տե՛ս Ոյժ՚ի տակ)։

✽ԶՕՐՈՒԹԻՒՆԱԿԻՐ

ածական Զօրութիւն կրող, մի բանի զօրութիւնը իւր մէջ կրող։

＋ԶՕՐՏՈՒՆ

գոյական Տե՛ս Ուժտուն։

ԶՕՐՔ (րաց), քի, քեր

գոյական
1. Զինուորների կանոնաւորապէս կազմակերպված բազմութիւն՝ ամբողջութիւն, մի երկրի զինուորական ոյժը. բանակ։

‣ Առաջապահ՝ թիկնապահ՝ վերջապահ զօրք։
‣ Ցամաքային՝ ծովային զօրք։
‣ Հետեւակ՝ հեծեալ զօրք։
‣ Գործող՝ պահեստի զօրք։
‣ Բերդապահ՝ քաղաքապահ զօրք։
‣ Զօրքի ճակատ՝ ճամբար։
‣ Զօրքի հրամանատար։
‣ Զօրքերի շարքը մտնել։
‣ Զօրքի շարքից դուրս գալ։
‣ Զօրքի սպառազինութիւն։
‣ Այսօր մեր զօրքերը գրաւեցին Օրեօլը և Բելգորոդը։

Phrasal Verbs

✽Զօրք կապել

չէզոք բայ Զօրք ժողովել, զօրաժողով անել։

＋ 2. Զօրութիւն, ոյժ, կարողութիւն։

‣ Աչքերիս զօրքը պակասել է։

Derivatives

ածական Զօրաւոր, զօրութիւն ունեցող։

✽ԶՕՐՕԳՈՒՏ

գոյական Զինակից։

1. Է է

2. Է [«եմ» բայի սահմանական ներկայ եզակի երրորդ դէմքը, եմ, ես է։]

էական բայ Կայ, գոյութիւն ունի։

‣ Նիւթը էր, է և կլինի։
‣ Այնտե՞ղ է. ―Ո՛չ, այնտեղ չէ։
‣ Ո՞վ է. ―Ես եմ։

Տե՛ս Եմ։

3. Է (էի, ից կմ ոց)

4. Է՜

միջարկութիւն

Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944).