Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Dictionary
զգոյշ ածական Զգուշաւոր, ուշադիր, խոհեմ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 121։


ԶԳՈՅՇ
ածական զգուշաւոր, ուշադիր, խոհեմ, շրջահայեաց, խոհական, վերապահ(կոտ)։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 128
New!
1. Զ (զ, զայ)
գոյական
    1. Հայերէն այբուբենի վեցերորդ գիրը և չորրորդ բաղաձայնը։
‣ Գլխագիր Զ։
‣ Շարքագիր զ։

    2. Ատամնաքմքային երգաձայնական բաղաձայն հնչիւն։

⨀old meaning 3. Իբրեւ թուանշան նշանակում էր 6։
‣ Զայ-կեն-ո-ցոյ (6-60-600-6000)։

    4. Թուարկութեան մէջ՝ վեցերորդ։
‣ Գլուխ Զ։
‣ Լեզոն Զ։
‣ Զ դար ն. Ք.։


2. Զ
նախդիր
     Նախդիր գրաբարի (այժմ պահպանվել է մասամբ մի քանի բարբառների մէջ)։

Գործ էր ածվում－

    1. Որոշեալ հայցականի վրայ.
‣ զնա, զնոսա, զերկին և զերկիր։

    2. Սեռականի վրայ՝ նշանակելու համար մակերեւոյթը, վրան։
‣ Հարկանել զքարի՝ զգետնի։
‣ Զահի՝ զամօթի հարկանել։

    3. Բացառականի վրայ, փոխանակ ի՚ի (կոչվում էր պատմական հոլով), նշանակելու համար՝
    1. Մասին, վերաբերմամբ։
‣ Խօսէին զնմանէ.
‣ տրտնջէին զքէն։

    2. Վրայից, մակերեւոյթից։
‣ Կապել զեղջերաց, զձեռաց.
‣ կախել զպարսպէ։

    4. Գործիականի վրայ (կոչվում էր պարառական հոլով), նշանակելու համար՝
    1. Մօտերքը, շուրջը (ըստ տեղի)։
‣ զԱրտիմէդ քաղաքաւ,
‣ զՔասախ գետով.
‣ զհարաւով։

    2. Մօտերքը, շուրջը (ըստ ժամանակի)։
‣ զայնու ժամանակաւ, զկէս գիշերաւ։

    5. Իբրեւ բառակերտ և բայակերտ մասնիկ՝ զանազան նշանակութիւններով.
‣ զգետնել (գետնին խփել),
‣ զնստել (ցած նստել),
‣ զիջանել (ցած իջնել, մեղմանալ),
‣ զանգիտել (անգէտ՚ից),
‣ զայրանալ (այրել՚ից),
‣ զարդարել (արդ՚ից),
‣ զարմանալ (արմ՚ից),
‣ զառամել (առ + ամ՚ից),
‣ զառանցանել (առ + անցանել՚ից)։

Նոյն-իսկ իբրեւ սեռի խնդրի նախդիր՝ երբ սեռի խնդիրը բարդված է նրա բայի բայանուան հետ.
‣ զայլազրկութիւն (= զրկել զայլս).
‣ զայլոցկերութիւն (ուտել զայլոց ինչս).
‣ զաստուածարհամարհութիւն (արհամարհել զաստուած)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 639
New!
(beta)
ԳՈ՛ՅՇ,
ԳՈ՛ՅՇ ԹԷ,
ԳՈ՛ՅՇ ՈՒՐԵՔ,
ԳՈ՛ՒՇ
(պահլաւերէն-պարսկերէն gōš, ականջ)

միջարկութիւն 1. Լսի՛ր, զգո՛յշ, չլինի թէ։

մակբայ 2. Գուցէ թէ, մի՛ գուցէ, իցէ թէ, կարելի է թէ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 482
New!
(beta)
ԶԳՈՅՇ (ըզ-գույշ) (ուշի)
(զենդերէն ✽ uz-gaoša, ցցված-ականջ. աւելի հաւանական է՝ զ + գոյշ, Տե՛ս Գոյշ)

ածական
⨀old meaning 1. Ականջները սրած, լսողութիւնը լարած։

    2. Փոխաբերաբար Ուշադիր, արթուն։
‣ Շները գիշերը շատ զգոյշ են։
‣ Զգոյշ մնացէք, գող չգայ։

    3. Շրջահայեաց, դիտող, անձնապահ։
‣ Զգոյշ մարդ։
‣ Գործի և խօսակցութեան մէջ շատ զգոյշ է նա։

    4. Զգուշութեամբ կատարված։
‣ Զգոյշ քայլերով մօտեցաւ։
‣ Զգոյշ խօսք՝ ակնարկութիւն։

մակբայ
    5. Զգուշաբար։
‣ Զգոյշ խօսել։
‣ Զգոյշ վարուել մէկի՝ մի բանի հետ։

միջարկութիւն
    6. Զգուշացէ՛ք, զգոյշ եղէք։
‣ Զգո՛յշ, առաջդ անդունդ է։
‣ Զգո՛յշ, ապա թէ ոչ կտուժես։

Phrasal Verbs
⨀old word Զգոյշ լինել, ⨀old word Զգոյշ մնալ
չէզոք բայ 1. Արթուն՝ ուշադիր լինել. շրջահայեաց լինել։

ներգործական բայ 2. Հսկել, պահպանել։

⨀old word Ի զգուշի առնել զոք
ներգործական բայ Զգոյշ՝ ապահով կերպով պահել, ապահովել։

Phrases
⨀old word Զգոյշ վայր
գոյական Պահպանված՝ ապահով տեղ։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 653
New!
(beta)
Զ
    1. մեր այբուբենին վեցերորդ տառը եւ չորրորդ բաղաձայնը. ատամնաքմքային եւ երգաձայն հնչիւն ունի. անունը զա.

    2. գլխագիր զ-ն, քովը կէտ (= Զ.), դասական թուական ածական է եւ կը նշանակէ վեցերորդ, իսկ նոտրգիր կամ բոլորգիր կամ շեղագիր զ-ն բացարձակ թուական ածական է եւ կը նշանակէ վեց.

    3. կրկնաւոր գիրերու կարգը կարելի է դնել զայն ժ, շ, ռ (ր), ս, վ եւ ղ տառերուն հետ՝ թէեւ տիրապէս կրկնաւոր կամ կրկնակ (double) գիր չունի մեր այբուբենը.

    4. Զ-էն վերջը կու գան միջակ գիրերը. օրինակ՝
‣ ազդ, ազբն (= ոստայնանկութեան ուղղաձիգ թելեր), ազգ, սկիզբն, եւ այլն.

    5. ինչ-ինչ բառերու եւ բայերու առջեւ կ՚աւելցուի իբրեւ սաստկացուցիչ նախդիր. օրինակ՝
‣ արմանք՝ զարմանք, արթօնք՝ զարթօնք, արդարուեստ՝ զարդարուեստ, առամ՝ զառամած, առամ՝ զառամ, եղուն՝ զեղուն, գոյն-գոյն՝ գոյնզգոյն, հետ-հետէ՝ հետ-զհետէ, եռալ՝ զեռալ, արմանալ՝ զարմանալ, արդարել՝ զարդարել, առամիլ՝ զառամիլ, առածիլ՝ զառածիլ, առամիլ՝ զառամիլ, ետեղել՝ զետեղել, գետնել՝ զգետնել, իջանիլ՝ զիջանիլ, եւ այլն, որոնք յաճախ միասին կը գործածուին, այս կարգի բառ մըն է նաեւ ոսկէզօծ բառը, որ բացառիկ ձեւ ունի.

    6. իբրեւ սաստկացուցիչ՝ թաւ բաղաձայնի առջեւ դրուած ատեն՝ պատճառ կ՚ըլլայ այդ բաղաձայնի անկումին. օրինակ՝
‣ քննել = զքննել՝ զննել, քերծուլ = զքերծուլ՝ զերծուլ, եւ այլն.

    7. նոյն հանգամանքով՝ միեւնոյն արդիւնքը յառաջ կը բերէ հ-ով սկսող բառերու առջեւ ալ. օրինակ՝
‣ հեղուլ՝ գեղուլ, հով՝ զով, հարթնում (= վախէն վեր ցատկել)՝ զարթնում, եւ այլն.

    8. նոյն հանգամանքով՝ միեւնոյն երեւոյթը կը կրկնուի նաեւ յ նախդիրով աճած բառերուն առջեւ. օրինակ՝
‣ յօդել՝ զօդել, յարդարել՝ զարդարել, յարգ = յարգել՝ զարգանալ, զարգացնել եւ այլն.

    9. ինչ-ինչ բառերու մէջ կը փոխանակուի ճ գիրով. օրինակ՝
‣ գինեզէն (= գինով)՝ գինեճան, նուազ՝ նուաճ, խոզ՝ խոճկոր (= խոզի ձագ), եւ այլն. համեմատել պարսկերէն տէհլիզ՝ դահլիճ, միւզէ՝ մուճակ, պազար՝ վաճառ, պահլաւերէն բուզիկ, բուզի՝ ռոճիկ, պատրուզէ՝ պատրուճակ (= օրական զոհի անասուն), եւ այլն, փոխառիկ բառերուն հետ.

    10. ուշադրութեան արժանի է չէզոք բառին կազմութիւնը, ուր չէ եւ ոք բառերուն միջեւ կ՚երեւի զ գիրը: Շատ հաւանական է որ ոք անորոշ դերանունը կամ ածականն ալ ունեցած է իր կրկնակ ձեւը, ինչպէս է ինչ կամ զինչը գրաբարի մէջ: Զ գիրը պէտք չէ կարծել գրաբարի հայցական հոլովի նախդիրը. զոք բառը ուղղական հոլով գործածուած է Աւետարանի «Ուր չէր զոք բնաւ եդեալ» նախադասութեան մէջ, որ կը թարգմանուի «որ մէկը գրուած չէր բնաւ»:

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 601
New!
(beta)
ԶԳՈՅՇ
(Զենտերէն uz-gaosa = ցցուածականջ)

ածական զգուշաւոր, ուշադիր, վերապահ, խոհեմ, խոհական, շրջահայեաց, արթուն, աչքաբաց, ամէն վայրկեան պատրաստ անակընկալներ դիմագրաւելու համար:

Derivatives
— Մակբայը՝ Զգուշաբար, Զգուշօրէն։

Հակառակը՝ անզգոյշ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 617
New!
(beta)
Also search for "զ-գոյշ" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com