Հայերէն բառարան

‣ ⨀հին նշանակութիւն Մինչեւ ցայս վայր։
‣ Մինչեւ ցայսօր։
‣ Ցերեկ, (այսինքն՝ մինչեւ երեկոյ)։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Ցայգ, (այսինքն՝ մինչեւ այգ՝ առաւօտ)։

⨀հին նշանակութիւն 2. Ասել և հարցնել բայերի մօտ ց՚ով հայցական հոլովով դրվում էր այն անձը, որին դիմում են խօսքով կամ հարցով։

‣ ⨀հին նշանակութիւն Ասեմ ցնոսա։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Ասէ ցիս։
‣ ⨀հին նշանակութիւն Հարցին ցաշակերտսն։

Դարձուածքներ

Այս նախդիրն էլ ներկայումս մեռած է. պահպանվում է մի քանի քարացած ձեւերում. －
— ցվերջ.

— ցնոր տնօրէնութիւն (կամ ցնոր կարգադրութիւն),

— ց կրկին տեսութիւն կամ ցտեսութիւն, (որ ընկերական խօսակցութեան մէջ, աւելի կատակի ձեւով, կրճատ ասվում է՝ ցը),

— ցմահ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2217

ՆՈՐ

(beta)

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2227

ՆՈՐ

(beta)

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2236

ՆՈՐ

(beta)

＋գաւառական բառ ՆԱԼ

(արաբերէն naʼl, տաճկերէնից)

գոյական Կիսալուսնաձեւ տափակ երկաթ, որ գամում են ձիու, իշի սմբակներին, հարուածներից պաշտպանելու համար. պայտ։

Դարձուածքներ

Մէկ նալին է խփում, մէկ մեխին

Երբեմն յօգուտ մէկի է խօսում, երբեմն յօգուտ միւսի։

Ո՛րը նալին է խփում, որը մեխին

Ամեն մէկը գործում է խելքը կտրածին պէս, իրար հետ անհամերաշխ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1573

ՆՈՐ

(beta)

ԿԱՑՆԵԼ (կաց-նել կմ կա-ցը) (անցողական ձեւ Կալ՚ի և Կենալ՚ի)

ներգործական բայ
1. Կանգնեցնել։

‣ Նրան ոտի վրայ կացըրեց։
‣ Մօ՛տ կացըրու։

2. Շարժումը՝ հոսանքը դադարեցնել։

‣ Կառքը յետեւից բռնելով կացընում է։
‣ Արիւնը կարո՞ղ ես կացընել։

3. Յաճախ գործածվում է անց՚ի հետ, կազմելով բաղադրեալ բայ։ Տե՛ս Անցուցանել, Անց կացնել։

(Այլ է Մօտկացնել = մօտեցնել, Մօտիկ՚ից)։

⨀հին բառ ԿԱՑՈՒՑԱՆԵԼ (կացուցի, կացո՛) (անցողական ձեւ Կալ՚ի)

ներգործական բայ
    1. Ոտի վրայ կանգնեցնել։
    2. Կանգնեցնել, դադարեցնել։
    3. Դնել, զետեղել։
    4. Նշանակել, կարգել։
    5. Կատարել, իրագործել։
    6. Բաղկացնել, բաղադրել։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Առաջի կացուցանել, ⨀հին բառ Յանդիման կացուցանել

ներգործական բայ Առջեւը բերել, դէմը հանել։

⨀հին բառ Արժանաւոր … կացուցանել, ⨀հին բառ Թշնամի … կացուցանել

ներգործական բայ Արժանաւոր՝ թշնամի … դարձնել։

⨀հին բառ Կացուցանել զաչս

ներգործական բայ Աչքերը կուրացնել։

⨀հին բառ Ի հարկի կացուցանել

ներգործական բայ Հարկի տակ դնել, հարկատու դարձնել։

Պաշտօնից ազատ կացուցանել

ներգործական բայ Պաշտօնից արձակել։

Տե՛ս եւ Կացնել։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1049

ՆՈՐ

(beta)

ԿԵՑՆԵԼ (ցը) կեցուցի

ներգործական բայ անցողական ձեւ Կենալ՚ի, Կանգնեցնել, դադարեցնել, սպասեցնել։ Տե՛ս Կացնել։

⨀հին բառ ԿԵՑՈՒՑԱՆԵԼ (ցուցի, կեցո՛) (անցողական ձեւ Կեալ՚ի)

ներգործական բայ
    1. Կենդանացնել, կենդանի պահել։
    2. Ապրեցնել։
    3. Փրկել, ազատել։
    4. Առողջացնել։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1065

ՆՈՐ

(beta)

＋գաւառական բառ 1. ԿՑՆԵԼ եցի

ներգործական բայ Կպցնել, կցել, միացնել։

＋գաւառական բառ 2. ԿՑՆԵԼ եցի

ներգործական բայ Կտցահարել։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1145

ՆՈՐ

(beta)

ՑԸ

ձայնարկութիւն ցտեսութիւն բառին կրճատուած ձեւը՝ իբրեւ հրաժեշտի բացագանչութիւն:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2331

ՆՈՐ

(beta)

ՑՏԵՍՈՒԹԻՒՆ

գոյական հրաժեշտի բանաձեւ՝ մինչեւ յաջորդ՝ կրկին տեսնուիլը նշանակութեամբ։

Ածանցական Բառեր

— Կրճատուած ձեւով՝ Ցը:

Կարճ բաժանումի հեռանկարով՝ պէտք է ըսել ցտեսութիւն։

Երկար բաժանման պարագային՝ մնաս՝ մնաք բարով։

ՆՈՐ

(beta)

ՆԱԼ

գոյական (Գաւառական) պայտ։

Յարակից Բառեր

— Աշխատաւորը՝ Նալպանտ (պայտար) :

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1652

ՆՈՐ

(beta)

ԿԱՑՈՒՑԱՆԵԼ

ներգործական բայ
    1. ոտքի վրայ կանգնեցնել՝ կեցնել՝ կանգնել.
    2. կեցնել, դադրեցնել.
    3. հաստատել, դնել, զետեղել.
    4. նշանակել, կարգել.
    5. կատարել, իրագործել.
    6. բաղկացնել, բաղադրել.
    7. դարձնել, ընել։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 999

ՆՈՐ

(beta)