Անվճար հայերէն ուղղագրիչ
Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա
 Ձեւաբանութիւն

Արեւմտահայերէն

մթնոլորտի → մթնոլորտ (գոյական)
Եզակի • Սեռական հոլով
Եզակի • Տրական հոլով
 Բառարան
մթնոլորտ գոյական Երկրագունդս շրջապատող օդ * անջրպետ * միջավայր:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 299։


ՄԹՆՈԼՈՐՏ
գոյական
    1. համատարած օդ, օդոլորտ։
    2. միջավայր։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 333
ՆՈՐ
✽հազուադէպ բառ ՄԹՆՈԼՈՐ,
ՄԹՆՈԼՈՐՏ
գոյական
    1. Երկրագունդը շրջապատող օդը։
‣ Մթնոլորտի բարձրութիւնը հաշվում են մօտաւորապէս 60 կիլոմետր։
‣ Մոլորակներն ու նրանց արբանեակները նոյնպէս ունին մթնոլորտ. բայց լուսինը մթնոլորտից զուրկ է։
‣ Մթնոլորտը լիքն է գոլորշիներով, որոնք երբեմն երեւում են ամպի պէս, երբեմն, շատ խտանալով, տեղում են երկրի վրայ իբրեւ ձիւն, անձրեւ և կարկուտ։
‣ Պարզ եղանակին մթնոլորտը կապոյտ գոյն ունի։
‣ Վաթսուն կիլոմետր բարձրութեան օդի ճնշումը ծովի մակերեւոյթի վրայ հաւասար է 76 սանտիմետր բարձրութիւն և մի քառակուսի սանտիմետր խարիսխ ունեցող սնդիկի սիւնակի ծանրութեան, որ մի կիլոգրամից աւել է կշռում և կոչվում է մթնոլորտի ճնշում։
‣ Միջակ մեծութեան մարդու վրայ մթնոլորտի ճնշումը հաւասար է մօտաւորապէս 17,000 կիլոգրամի։

    2. Գազերի ճնշման աստիճանը նշանակելու միաւոր, որ հաւասար է 76 սմ սնդիկի սիւնի ճնշման մի քառակուսի սանտիմետրի վրայ (ծովի մակերեւոյթի վրայ)։
‣ Շոգեմեքենայի մէջ ճնշումը բարձրացրեց մինչեւ 10 մթնոլորտի։

    3. Նմանութեամբ Շրջապատող պայմաններ, որոնց մէջ մէկն ապրում է։
‣ Ձեր գծուծ շահերի, մանր անձնասիրութեան նեխած մթնոլորտն անտանելի է ինձ համար։
‣ Դահլիճում մթնոլորտը շատ էր խտացել, սպասվում էր մի պայթում։
‣ Քաղաքական մթնոլորտը պարզվում է հետզհետէ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 1467
ՆՈՐ
(beta)
ՄԹՆՈԼՈՐՏ
գոյական
    1. երկիրը եւ կարգ մը մոլորակներ շրջապատող օդը. համատարած օդ, օդոլորտ, կենսոլորտ.
    2. (Փոխաբերական իմաստ) միջավայր, շրջապատող պայմաններ.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) հոգեկան եւ իմացական վիճակ:

Բաղադրեալ Բայեր
Մթնոլորտը ապականել, Մթնոլորտը թունաւորել
ներգործական բայ
    1. մթնոլորտը խաթարող, անոր վնասող նիւթերով լեցնել.
    2. խառնակութիւն՝ խռովութիւն յառաջացնել:

Մթնոլորտը տաքնալ, Մթնոլորտը տաքցնել
չէզոք բայ
    1. լարուած՝ ձգտուած վիճակ յառաջանալ՝ յառաջացնել.
    2. յարաբերութիւնները վատթարանալ՝ վատթարացնել:

Ճարտարարուեստի յառաջդիմութեան հետ մթնոլորտի ապականման հարցը մարդկութեան համար մղձաւանջային հարց դարձած է։ Ցոյցեր կը կազմակերպուին եւ բողոքի քննադատութիւններ կը յայտնուին, որպէսզի մթնոլորտը (նորահնար բառով մը՝ կենսոլորտ) կարելի չափով ապականումէ զերծ մնայ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1496
ՆՈՐ
(beta)
ՕԴ
գոյական
    1. շնչելի՝ նուրբ՝ կազային՝ առաձգական՝ անհոտ՝ անհամ՝ կշռուն եւ թափանցիկ հոսանիւթ, որ կը շրջապատէ երկիրը.

    2. օդը իբրեւ շնչելու նիւթ. շունչ.

    3. կլիմայ, եղանակ.

    4. հով.

    5. բաց միջոց, երկինք։

Օդը կը բաղկանայ կազերէ. չորս մաս բորակածինէ եւ մէկ մաս թթուածինէ:

Մաքուր օդը կը պարունակէ նաեւ չնչին քանակութեամբ ածխաթթու, ջրաշոգի եւ այլն։

Ինչպէս սիրտը, թոքերն ալ կշռութաւոր երկու շարժում ունին - երբ թոքերը կ՚ընդլայնին՝ առածին կշռոյթով, օդը կը քաշեն թոքային խորշերուն մէջ, իսկ երբ կը կծկուին՝ Բ. կշռոյթով, օդը դուրս կը վանեն:

Արտաքսուած այդ օդը շունչ կը կոչուի (Ֆրանսերէն haleine):

Երբ դուրս կը վանենք ճիգով, ոյժ եւ ուղղութիւն տալով՝ կը դառնայ փչել (Ֆրանսերէն souffler)։

Տեսակներ
— Համատարած օդ՝ մթնոլորտ։

— Վերին՝ նուրբ՝ եթեր։

Բաղադրեալ Բայեր
Օդ առնել
չէզոք բայ
    1. բաց տեղ ելլել՝ մաքուր օդ շնչելու համար.
    2. օդ ներշնչել.
    3. օդ ներծծել (գոց շիշերու՝ վէրքերու եւ այլնի մասին):

Օդ ծծել
չէզոք բայ մաքուր օդ շնչել:

Օդ կլլել
չէզոք բայ Տե՛ս Օդով սնանիլ:

Օդը դառնալ
չէզոք բայ
    1. օդը փոխուիլ.
    2. փոթորկիլ:

Օդը դպչիլ, օդը զարնել
չէզոք բայ օդը կամ եղանակը վնասակար ձեւով ազդել։

Օդը թնդացնել
չէզոք բայ
    1. օդին մէջ պայթեցնել.
    2. որոտընդոստ ծափահարութիւն ընել:

Օդ ծեծել, Օդը ծեծել
չէզոք բայ ի զուր՝ ապարդիւն կերպով երկար ժամանակ վատնել. դատարկաբանել:

Օդը հանել
չէզոք բայ
    1. մէջի օդը պարպել.
    2. պայթում յառաջացնելով՝ կտորները օդին մէջ ցրուել։

Օդը կրակել, օդի մէջ կրակել
չէզոք բայ
    1. առանց նշանակէտի կրակել.
    2. իբրեւ ազդանշան կրակել.
    3. իբրեւ սպառնալիք՝ օդի մէջ կրակել.
    4. անօգուտ՝ աննպատակ բան ըսել՝ խօսիլ։

Օդին խօսիլ
չէզոք բայ
    1. ի զուր տեղ խրատել.
    2. չհասկցուիլ։

Օդով կերակրել, օդով սնուցանել
ներգործական բայ պարապ՝ սին յոյսերով յուսադրել։

Օդով սնանիլ
չէզոք բայ
    1. ապրուստի միջոցներէ զուրկ ըլլալ.
    2. ուտելու բան չունենալ.
    3. պարապ՝ սին յոյսերով ապրիլ:

Դարձուածքներ
Բաց օդին մէջ
բացօդեայ՝ բաց երկինքի տակ, վերէն չծածկուած տեղի մէջ:

Օդ չկայ
օդի հոսանք չկայ, օդը տաք՝ հեղձուցիչ է:

Օդը ծանր
կազերով՝ փոշիով եւ այլնով ապականած օդ:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2450
ՆՈՐ
(beta)
 Գործածութիւն փորձնական 61 մէջբերում 

Գտնուած բառաձեւերու գործածութիւնը

ՆՈՐ Ուսամնասիրել մթնոլորտի բառաձեւին գործածութիւնը՝ Արեւմտահայերէն Գրուածքներու Ժողովածոյ-ին մէջ։
Փնտռել «մթնոլորտի» բառը նաեւ հետեւեալ պատկերահանուած բառարաններուն մէջ —

Բացատրական

Հոմանիշներու

Արեւմտահայերէնի

Նորաբանութիւններու

Յանգարան

Բառակազմական

Ստուգաբանական

Դարձուածաբանական եւ Բարբառային

Ուղղագրական

Գրաբարի

Միջին Հայերէնի

Վաղաշխարհաբարեան

Օտար լեզուի

Անուններու

Տեղանուններու

Բուսանուններու

Մասնագիտական

Յապաւումներու

© 2025 Նայիրի. Հայերէն բառարանը կը պարունակէ 17,718 գլխաւոր բառ։
Կայքը ունի 144 բառարան եւ 3 գիրք։
Հայերէն
Նայիրի / Nayiri.com