Հայերէն բառարան

Անվճար հայերէն ուղղագրիչ

Ստացի՛ր HySpell-ը հիմա

Հայերէն Հայ | Հայ-Անգլերէն Հայ-Անգ | Անգլերէն-Հայ Անգ-Հայ | Հայ-Ֆրանսերէն Հայ-Ֆրա | Ֆրանսերէն-Հայ Ֆրա-Հայ

Ձեւաբանութիւն

Արեւմտահայերէն

վարողի → վարել (բայ)

Տեսնել ձեւաբանական վերլուծութիւնը

(Գոյական ներկայ դերբայ) • Եզակի • Սեռական հոլով

(Գոյական ներկայ դերբայ) • Եզակի • Տրական հոլով

Բառարան

ՎԱՐԵԼ

ներգործական բայ
    1. կառավարել, ուղղել։
    2. քշել։
    3. գործածել, կիրարկել։
    4. (գործ՝) դարձնել։
    5. (դատ՝) պաշտպանել։
    6. (արտ՝) հերկել, արօրադրել։
    7. (ցիցը՝) մխել, վարսել, խրել։
    8. (հին ընթացքը՝) շարունակել։
    9. (խումբը՝) առաջնորդել։

Դարձուածքներ

ժողովը վարել

ատենապետել. նախագահել։

պաշտօն վարել

պաշտօնավարել, ծառայել։

կեանք վարել

ապրիլ։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 469

ՆՈՐ

ՎԱՐՈՒԻԼ

չէզոք բայ
1. շարժիլ, կենցաղիլ, վարմունք ունենալ, վերաբերուիլ։
2. տարուիլ, քշուիլ։

Դարձուածքներ

խիստ վարուիլ

նեղել։

Աղբիւր՝ Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): էջ 471

ՆՈՐ

1. ՎԱՐԵԼ վարեցի

ներգործական բայ
1. Քշել, առաջ շարժել (մի կենդանի արարած)։

2. Առաջ կամ մի այլ կողմ մղել (անշունչ առարկայ)։

‣ Նաւավարը հմտութեամբ վարում էր նաւը փոթորկի ժամանակ։
‣ Քամին մեր անզօր մակոյկը վարեց և զարկեց ժայռին։
‣ Ցիցը վարիր գետնի մէջ։

Նմանութեամբ
3. Առաջ տանել, ուղղութիւն տալ, կառավարել, ղեկավարել։

‣ Մեր առեւտրական տան գործերը նա է վարում վերջին հինգ տարին։
‣ Դպրոցը վարում էր մի մարդ, որ մանկավարժութիւնից ոչինչ չէր հասկանում։

4. Շարունակել մի սկսված գործ, առաջ տանել։

‣ Բանակցութիւններն այժմ վարում է նրա լիազօրը։
‣ Գործը վարեցէ՛ք՝ ինչպէս պատուիրեց։
‣ Դատ վարել։

⨀հին նշանակութիւն 5. Կիրարկել, գործածել, բանեցնել։

(Համեմատել ⨀Ի վար արկանել)։

⨀հին նշանակութիւն 6. Ածել, ձգել։

⨀հին նշանակութիւն 7. Վանել։

＋գաւառական նշանակութիւն 8. (Ծածկաբանութիւն), Երթալ։

＋գաւառական նշանակութիւն 9. Տե՛ս Վեր վարել (3)։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Վարել զճանապարհ

չէզոք բայ Ճանապարհ գնալ։

Կեանք վարել

չէզոք բայ Կենցաղավարել, ապրել։

‣ Շուայտ կեանք էր վարում։
‣ Բաւական է, որքան թափառականի կեանք վարեցինք։

Վեր վարել

ներգործական բայ
1. Արձակել, ազատ թողնել որ գնայ ըստ կամի։

‣ Ձիու սանձը գլխիցը հանեց ու վեր վարեց որ արածէ։
‣ Ցերեկները շները կապում են, իսկ գիշերները վեր են վարում։

2. Առանց հսկողութեան՝ ինքն իւր գլխի թողնել։

‣ Աշակերտներդ վեր ես վարել, չորս դին քանդում են։

3. Մօտիցը հեռացնել, թողնել որ գնայ, գլխիցը ռադ անել։

‣ Այդքան պահեցիր, ոչինչ դուրս չեկաւ, վե՛ր վարիր, կորչի գնայ։

＋գաւառական նշանակութիւն 4. Անզգուշութեամբ գազ բաց թողնել։

ՎԱՐԵԼ (վարեցայ),
ՎԱՐՎԵԼ վարվեցի

Տե՛ս եւ Վարել 2, Վարվել։

2. ՎԱՐԵԼ վարեցի

(Համեմատել Վարել (1.1))

ներգործական բայ
1. Գութանին կամ արօրին լծված եզները քշել, հողը պատառել գութանով կամ արօրով, հերկել։

2. Վարած հողը ցանել։

‣ Այս տարի երկու հեկտար ցորեն եմ վարել, մի հեկտար գարի, կէս հեկտար սոխ։
‣ Սրա վարած բամբակին նայեցէք։

ՎԱՐՎԵԼ վարվեցի

կրաւորական չէզոք բայ նոյն նշանակութեամբ։

‣ Արտը լաւ է վարված (կամ վարած)։

＋գաւառական բառ 3. ՎԱՐԵԼ վարեցի

չէզոք բայ Խոյի՝ քաղին մերձաւորվելը։

Համեմատել Վարար (2)։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2073

ՆՈՐ

(beta)

ՎԱՐՎԵԼ վարվեցի

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2079

ՆՈՐ

(beta)

ՎԱՐՈՒԵԼ

չէզոք բայ Տե՛ս Վարվել։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2077

ՆՈՐ

(beta)

2. ՎԱՐ (արմատ Վարել՚ի 2)

գոյական
1. Հողը վարելը, գութանով կամ արօրով հողը փորելը ցանելու համար, հերկ։

‣ էգուց վար ունիմ, չեմ կարող գալ։
‣ Վարըս կիսատ թողի եկայ։
‣ «Վարը վարենք, ակօս փորենք, Խոր ակօսներ հողի մէջ» (երգ)։
‣ Վար ու ցանքս վերջացրի։

2. Վարելու ձեւը, վարածի յատկութիւնը։

‣ Նրա վարին էլ նայի՛ր, քո վարին էլ։
‣ Այսպէս վա՞ր կլինի որ դու արել ես։

3. Վարած տեղ։

‣ Երեք հեկտար վար ունիմ պատրաստ, սերմ չունիմ որ ցանեմ։
‣ Հեղեղն եկաւ, ամբողջ վարը տղմով լցրեց։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Վարս վարել կամ, ⨀հին բառ Վարս հարկանել

չէզոք բայ Վարը վարել, հողը հերկել, արօտադրել։

Վար անել

ներգործական բայ Վարել (2), հերկել, վարը վարել։

‣ Հայրս գնացել է վար անելու։

＋գաւառական բառ Վարը վարել, վարոցը թալել

չէզոք բայ Տե՛ս Ալիւրը մաղել, Ալիւր՚ի տակ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2069

ՆՈՐ

(beta)

⨀հին բառ 1. ՎԱՐԱՆԵԼ (վարանեցի),
⨀հին բառ ՎԱՐԱՆԵՑՈՒՑԱՆԵԼ (վարանեցուցի, վարանեցո՛)

ներգործական բայ
1. Տե՛ս Վարանեցնել։
2. (Վարանել), (Մեղքերը) ապաշաւել, զղջալ (գործած չարիքները)։

2. ՎԱՐԱՆԵԼ վարանեցայ

չէզոք բայ
1. Երկմտութեան մէջ լինել, երկու մտքի մէջ տատանվել, տարուբերվել, ինչ անելը չգիտնալ, շուարել։

‣ Ասեմ՝ վայ, չասեմ՝ վայ. վարանել մնացել եմ։
‣ Վարանելուց օգուտ չկայ, պէտք է վճռական մի բան անել։

2. Դժուարութեան առաջ զանգիտել, չվստահանալ մի բան անել։

⨀հին նշանակութիւն 3. Մոլորված շրջել, թափառել, տարուբերվել։

⨀հին նշանակութիւն 4. Մէկից բռնի վարվել՝ վանվել։

⨀հին նշանակութիւն 5. Չար ոգուց հալածվել։

⨀հին նշանակութիւն 6. Դարանակալ լինել մէկին, չարիք մտմտալ։

Աղբիւր՝ Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): էջ 2070

ՆՈՐ

(beta)

ՎԱՐԵԼ

ներգործական բայ
1. գութանով՝ արօրով եւ այլնով հողը պատռել. հերկել.
2. հերկուած հողը՝ արտը ցանել:

ՎԱՐԵԼ

ներգործական բայ
    1. քշել, յառաջ շարժել, քալեցնել, վազցնել (կենդանի մը).
    2. յառաջ կամ դէպի այլ կողմ մղել (առարկայ մը).
    3. յառաջ տանիլ, ուղղութիւն տալ. կառավարել, ղեկավարել.
    4. յառաջ տանիլ, գլխաւորել, առաջնորդել.
    5. գործադրել, ընել։

Ածանցական Բառեր

— Գործ՝ դարձնել։

— Դատ՝ պաշտպանել:

— Ընկերակցութիւն, միութիւն՝ ղեկավարել:

— Ժողովը՝ ատենապետել, նախագահել։

— Խումբը՝ առաջնորդել։

— Կեանք՝ ապրիլ։

— Հին ընթացքը՝ շարունակել։

— Պաշտօն՝ պաշտօնավարել, ծառայել։

— Ցիցը՝ մխել, վարսել, խրել։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2204

ՆՈՐ

(beta)

ՇԱՐԺԻԼ

չէզոք բայ
    1. տատանիլ, երերալ, տարուբերիլ, ցնցուիլ, սասանիլ.
    2. տեղափոխուիլ.
    3. (Փոխաբերական իմաստ) յուզուիլ, լեցուիլ, համակուիլ.
    4. (Փոխաբերական իմաստ) կեցուածք՝ վերաբերում ցոյց տալ.
    5. (Փոխաբերական իմաստ) վարուիլ, ղեկավարուիլ, առաջնորդուիլ.
    6. (Փոխաբերական իմաստ) գործ ընել.
    7. դառնալ։

Տեսակներ

— Անիւի՝ գլորիլ։

— Դրօշի՝ ծածանիլ, ծփալ:

— Երկնային մարմնի՝ թաւալիլ:

— Երկրաշարժէ՝ սասանիլ, ցնցուիլ։

— Նաւակը հովէն՝ տարուբերիլ:

— Պարագային համեմատ՝ վարուիլ, գործել:

— Սիրտին՝ յուզուիլ, զգացուիլ։

— Սողունի պէս՝ սողալ։

Բաղադրեալ Բայեր

Ի գութ շարժիլ

չէզոք բայ արգահատիլ, խանդաղատիլ, գթալ, խղճալ, մեղքնալ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1766

ՆՈՐ

(beta)

ՎԱՐՈՒԻԼ