Հայերէն բառարան

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 40

ՆՈՐ

(beta)

ԲՈՒՐԴ

1. արմատ բրդել բայի.

ածական 2. կտոր-կտոր. կը գործածուի բարդութեան մէջ. օրինակ՝

‣ ջարդուբուրդ, բուրդբզիկ.

գոյական 3. ոչխարի եւ ուրիշ քանի մը կենդանիներու թաւ՝ փափուկ ու գունաւոր մազը, գեղմն. ասր, կիզն:

Տեսակներ

— Պտուղի՝ աղուամազ, ման.

— ոչխարի մորթը բուրդով՝ գզաթ։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 354

ՆՈՐ

(beta)

ԳԶԱԹ

(Ասորերէն gezzeda)

գոյական ոչխարի խուզուած բուրդ, գեղմ, կիզն, ասր։

Տեսակներ

— Պտուղի՝ աղուամազ, ման.

— այծի՝ պրօն:

ՆՈՐ

(beta)

ՄԱՆ

գոյական
    1. պտոյտ, շրջան, ոլորք, գալար.
    2. օղակ, մանեակ.
    3. հում կաթի սեր. սերուց, երես.
    4. թան.
    5. երեսի, մորթի վրայ կարմիր բիծ. ցան.
    6. սերկեւիլին աղուամազը.
    7. պտուղի մաշկին վրայ եղած բուրդ. աղուամազ.
    8. ծանրութեան տեսակ.
    9. ակռայի կեղտ.
    10. փայտ, որով կը պրկեն սայլի վրայի բեռը։

Արմատ մանել բայի։

ՄԱՆԵՐ

գոյական մեռած՝ հին քաջերու աստուածացուած ոգիները, զորս հռոմէացիները կը պաշտէին.

(Լատիներէն manes)։

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 1405

ՆՈՐ

(beta)

ՆԻՇ

գոյական
    1. նշան, կէտ.
    2. թուանշան.
    3. մտային կարողութեան, աւելի ճիշդ կատարողութեան մակարդակը կամ արժէքը ցոյց տուող թիւ.
    4. իմաստ, նշանակութիւն.
    5. մրցումներու մէջ շահուած միաւոր՝ կէտ.
    6. դրոշմ, կնիք.
    7. հետք, նշմար:

Տեսակներ

— Աչքի՝ քթիթ, քթթում, թարթում։

— Արժէքի՝ չափանիշ, ցուցանիշ։

— Արտադրութեան՝ մակնանիշ, վաճառանիշ:

— Դասերու՝ թիւ։

— Դրամի՝ դրամանիշ։

— Եղունգի արմատին վրայ (ճերմակ)՝ պիժիկ:

— Երաժշտութեան՝ ձայնանիշ։

— Խաղի մէջ՝ կէտ։

— Խորհուրդի՝ խորհրդանիշ:

— Կնունքի՝ դրոշմ:

— Հակառակ՝ հականիշ:

— Հաշուեփայտի՝ քարտ, ծոնդ:

— Մարդկային մորթի վրայ՝ բիծ, խալ, ցան, ման։

— Մրցումի՝ մրցանիշ։

— Յայտնի՝ յայտանիշ:

— Յատուկ՝ յատկանիշ։

— Նոյն՝ հոմանիշ։

— Չափի՝ դատումի՝ չափանիշ։

ՆՈՐ

(beta)

ՆՇԱՆ

գոյական
    1. որեւէ բանի վրայ եղած պայմանական նիշ՝ դրոշմ՝ պատկեր, որ կը ծառայէ իբրեւ բանի մը նշանակ՝ ցուցանիշ. յայտանիշ, կնիք.

    2. առարկայի՝ կենդանիի՝ արտադրութեան վրայ դրուած՝ դրուող դրոշմ՝ պիտակ. մակնանիշ, վաճառանիշ.

    3. մարմնի վրայ բնական բիծ՝ խալ եւ այլն.

    4. գլխու՝ ձեռքի՝ աչքի եւ այլն շարժում, որով բան մը կը հասկցնենք.

    5. որեւէ բանի մնացած հետք՝ դրոշմուածք՝ բիծ՝ պատռուածք եւ այլն.

    6. որեւէ բանի արտայայտութիւն՝ արտաքին երեւոյթ.

    7. բան մը՝ մէկը միւսէն զատորոշ առանձնայատկութիւն.

    8. լուսային՝ ձայնային՝ տեսողական ազդանշան.

    9. որեւէ բանի նախանշան.

    10. բնութեան երեւոյթներու մէջ փոփոխութիւն, որ ցուցանիշ է որոշ բանի.

    11. նոյն երեւոյթներուն մեկնաբանութիւնը իբրեւ բարեբաստիկ կամ չարաբաստիկ իրողութիւն.

    12. բանի մը՝ մէկուն բնորոշ առանձնայատկութիւն. յատկանիշ, նկարագիրի գիծ.

    13. նշանախօսութեան՝ նշանդրէքի դրուած՝ տրուած մատանիները՝ իբրեւ սիրոյ խոստման գրաւական.

    14. նշանառութեան թիրախ՝ նպատակ, նպատակակէտ.

    15. տոհմանշան, զինանշան.

    16. որեւէ գրութիւն՝ առարկայ, որ ցոյց կու տայ թէ յանձնակատարը լիազօրուած է իր առաքելութեան մէջ, պաշտօնագիր, փաստ, ապացոյց, փաստաթուղթ, լիազօրագիր.

    17. նիւթական առարկայ, ձեւ կամ ձայն, որ բացակայ կամ անըմբռնելի իրի մը տեղը կը բռնէ.

    18. թիթեղէ՝ ոսկիէ՝ մետաղէ՝ թելէ եւ այլն շինուած կրծքանշան, որ պատկեր եւ գրութիւն կը կրէ ու կը ներկայացնէ որեւէ խորհուրդ՝ յիշատակ՝ անդամակցական իմաստ.

    19. թուաբանական՝ ուսողական՝ գիտական եւ այլն գծագրութիւն՝ պատկեր եւ այլն.

    20. արժանիքներու՝ վաստակի գնահատանքի գրաւական. պատուանշան, շքանշան.

    21. նշանաբան.

    22. հաստատում մը աւելի կամ նուազ կերպով արդարացնող արդիւնական փաստ. օրինակ՝

‣ տենդ ցուցնող զարկերակին յաճախանքը.

    23. հրաշք.

    24. ձեւ, տիպ, օրինակ.

    25. նպատակ, նշանակ, թիրախ, նպատակակէտ.

    26. կէտ, գիծ, գրախեց, նշանախեց.

    27. դրօշակ, դրօշ:

Տեսակներ

— Արտադրութեան՝ մակնանիշ, վաճառանիշ:

— Գերբնական՝ հրաշք:

— Գրուած թիւ՝ թուանշան:

— Եղունգի ստորոտը (ճերմակ)՝ պիժիկ։

— Զարմացական՝ երկար (՜):

— Զոդիակոսի՝ կենդանակերպ:

— Լաւ, գէշ՝ երեւոյթ։

— Խորհրդաւոր՝ խորհրդանշան։

— Ծաղկախտի՝ պեպեն, չեչ:

— Ծովու մէջ վտանգաւոր տեղերու՝ խթանշան, խարսխանշան։

— Կուրծքի՝ կրծքանշան։

— Հաշուեփայտի վրայ՝ քանդ, ծոնդ:

— Հարցական՝ հարցանիշ, պարոյկ (՞):

— Հիւանդութեան՝ ախտանշան:

— Մարմնի վրայ բնական՝ ծին, խալ:

— Մորթի վրայ (կարմիր)՝ ցան, ման:

— Յայտարար՝ յատկանիշ, յայտանշան։

— Նշանախօսութեան՝ մատանի:

— Նշանառութեան՝ թիրախ:

— Պատժապարտի՝ խարան:

— Պատիժի՝ խարան:

— Պատուոյ՝ պատուանշան, շքանշան։

— Սուրբ՝ խաչ:

— Վէրքի՝ սպի, երաշխէպ։

— Վտանգի ազդարար՝ ազդանիշ, ահազանգ, ազդանշան:

— Քաղաքի, երկրի՝ զինանշան, զինանիշ։

Բաղադրեալ Բայեր

Նշան բռնել

ներգործական բայ հրացանով՝ ատրճանակով՝ նետով եւ այլն նշանառութիւն փորձել՝ կատարել:

Նշան դնել

ներգործական բայ
    1. նշանել.
    2. նշան բռնել.
    3. որեւէ առարկայի՝ մարմնի վրայ դրոշմ՝ կնիք ընել։

Նշանը ետ առնել, Նշանը ետ վերցնել

ներգործական բայ փեսացուին կամ հարսնացուին կողմէ նշանածէն հրաժարիլ եւ նշանը ետ ուզել:

Նշանին զարնել

ներգործական բայ նպատակակէտին՝ թիրախին զարնել՝ հասնիլ:

Դարձուածքներ

Ի նշան (Գրբ.)

իբրեւ բանի մը արտայայտութիւն՝ ապացոյց՝ փաստ։

ՆՈՐ

(beta)

ՊԻՍԱԿ

գոյական
1. մարմնի վրայ ճերմակ՝ սպիտակ նիշ՝ նշան.
2. մարմնի վրայ պուտ, խայտուց, բուտ։

Տեսակներ

— Դէմքի վրայ, մարմնի վրայ՝ խալ, ցան, ման։

— Բնական՝ ծին:

Աղբիւր՝ Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): էջ 2035

ՆՈՐ

(beta)

ՓՈՇԻ