Армянская проверка орфографии
загрузить HySpell сейчас
 Morphology

Western Armenian

Խաչի → խաչ (noun)
Singular • Genitive case
Singular • Dative case
 Словарь
խաչ գոյական Մահապարտի գործիք * քրիստոնեայի նշան * վիշտ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 169։
խաչել ներգործական բայ Խաչ բարձրացնել, չարչարել, տանջել:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 170։


ԽԱՉ
գոյական
    1. խաչափայտ, քառաթեւ։
    2. չարչարանք, տանջանք։
    3. Քրիստոնէութիւն։

Источник: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): стр. 179
Новинка
✽հազուադէպ բառ ԽԱՉԻ
գոյական

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 877
Новинка
(beta)
ԽԱՉ խաչի (խաչից)
գոյական
    1. Մի տեսակ կախաղան, բաղկացած երկու՝ ուղիղ անկիւնով իրար հետ միացրած փայտէ ձողերից, որի վրայ հին ժամանակ գամում էին մահապարտին ձեռներից ու ոտներից և կանգնեցնում ու թողնում՝ մինչեւ մեռնի։
‣ Հռոմում խաչի մահուան էին դատապարտում այն ստրուկին, որ փախչում էր։
‣ Ներոնը շատ քրիստոնեաներ խաչի վրայ սպանեց։

(Կրօնական)
    2. Յատկապէս այն խաչը, որի վրայ Քրիստոս խաչվեց ու մեռաւ։
‣ Ս. Խաչ։
‣ Կենարար խաչ։
‣ Խաչի գիւտ։
‣ Պօղոս առաքեալը պարծենում էր Քրիստոսի խաչով։

    3. Եկեղեցական անօթ խաչի ձեւով, արծաթից, ոսկուց, իբրեւ նշան քրիստոնէութեան (խաչափայտի մաս պարունակող կամ ոչ), որը ապա եկեղեցական հանդէսների ժամանակ բռնում են ձեռքերին։
‣ Քահանան ձեռքի խաչով օրհնեց ժողովրդին։
‣ Ջրօրհնէքի ժամանակ խաչը ջուրն են ձգում։

    4. Եկեղեցական տօն։ Խաչվերաց։
‣ Հարսանիքը խաչից յետոյ պիտի անենք։

Դարձուածքներ
Խաչին ելին
գոյական Խաչի տօնին յաջորդող շաբաթը։

    5. (Կրօնական) Խաչի նշան, որ անում են ձեռքով։
‣ Երեսդ խաչ հանիր։
‣ Ձեռքով կերակրի վրայ խաչ արաւ ու ասաց. օրհնած է, կերէ՛ք։

    6. Քրիստոնէութիւն։
‣ Կռիւ էր խաչի և կիսալուսնի մէջ = քրիստոնէութեան և մահմետականութեան միջեւ։

    7. Խաչի ձեւով շինած մանր պատուանշաններ՝ արծաթից, ոսկուց ևն, որ տրվում էին իբրեւ պարգեւ որոշ արժանիքների համար զինուորական և քաղաքացիական ծառայութիւնների մէջ։
‣ Աննայի խաչ։
‣ Վլադիմիրի խաչ երկրորդ ասիճանի։
‣ Սովետական իշխանութիւնը բոլոր խաչերի պատուանշանները վերացրեց։

    8. (Եկեղեցական) Կուրծքի վրայ կախելու խաչ, որով կաթողիկոսը պարգեւատրում է արժանաւոր քահանաներին և վարդապետներին։
‣ Լանջական ականակուռ խաչ։
‣ Վարդապետական խաչ։

    9. Խաչի ձեւով գիծ, որ նշանակում է «աւելի» (պլիւս)։
‣ Երկու թուանշանի մէջ երբ խաչ են դնում՝ նշանակում է թէ նրանք գումարվելու են։
‣ Ուսուցիչը ինձ հինգ դրեց, իսկ նրան հինգ ու խաչ։

    10. Փոխաբերաբար Նեղութիւն, ծանր պարտականութիւն, որ վիճակված է մէկին կրել։
‣ Խաչդ է, պիտի քաշես։
‣ Ամեն մարդու մի տեսակ խաչ է բաժին ընկել։

    11. (Աստղաբաշխական) Մի համաստեղութեան անուն հարաւային երկնքում։

    12. (Թղթախ.) Խաղաթղթի երկու սեւ խալերից մէկը, խաչի ձեւով. խաչիկ։
‣ Խաչի հնգնոց։
‣ Խաչի աղջիկ։

＋գաւառական նշանակութիւն 13. (Կրօնական) Եկեղեցի, ուխտատեղ։
‣ Խաչը համբուրել։
‣ Ընտանիքով խաչն են գնացել։

Բաղադրեալ Բայեր
⨀հին բառ Ի խաչ ելանել
չէզոք բայ Խաչը ելնել, խաչի վրայ բեւեռվել։

⨀հին բառ Ի խաչ հանել
ներգործական բայ Խաչը հանել, խաչի վրայ բեւեռել։

⨀հին բառ Խաչ առնել (արարի)
չէզոք բայ Տե՛ս Խաչ անել։

Խաչ անել, Խաչ հանել
ներգործական բայ Խաչակնքել։

Դարձուածքներ
Կարմիր խաչ
գոյական Տե՛ս Կարմիր՚ի տակ։

Խա՜չ կամ, Խաչը վկայ, Էն խաչը գիտենայ
Խաչով երդվելու բանաձեւներ։
‣ Դու չէիր, սուտ ես խօսում. －Խա՜չ։
‣ Խաչը վկայ որ ես էի, սուտ չեմ խօսում։

Խաչի գրաւ
գոյական Սրբին խոստացված՝ նուիրված ծառայ կամ որդի, սրբի ղուլ, կամ այլ նուէր։
‣ Այնպէս հալվել մաշվել էր, ասես խաչի գրաւ դառած լինէր։

Համեմատել Խաչից բռնված։

Խաչի քաւոր
գոյական (Եկեղեցական) Այն անձը, որ մկրտութեան տօնի ժամանակ խաչը ջրից հանում է, տուրք տալով եկեղեցուն։

Խաչից բռնված
ածական գոյական Ընկնաւոր, որ ըստ ժողովրդական սնահաւատութեան ենթարկվել է մի սրբի կամ խաչի բարկութեան։

Համեմատել Խաչի գրաւ։

Այդ ո՞ր խաչիցն է
Ի՞նչպէս եղաւ որ, (երբ անակնկալ կերպով մի լաւ բան է կատարվում)։

Մի խաչով թաղվելու են
Բոլորն էլ նոյնն են, մէկը միւսին արժէ։

Խաչերով քաղաք
գոյական Գերեզմանատուն։

Տե՛ս եւ Խաչք։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 875
Новинка
(beta)
ԽԱՉՎԵՐԱՑ
գոյական Եկեղեցական տօն՝ խաչի վերացման, որին սովորաբար ասում են խաչ կամ Սուրբ Խաչ։
‣ Խաչվերացի տօնը գալիս է սեպտեմբերի առաջին կէսում։


＋գաւառական բառ ԽԱՉՔ
գոյական 1. Խաչաձեւ երկաթ, որ երդիկների բացուածքում դնում էին՝ գողերից զգուշանալու համար։
‣ Ախելոճը կախում էին խաչքից։

մակբայ 2. Խաչմէրուկ, խաչի ձեւով, խաչկապ անելով։
‣ Բողչան խաչք կապիր։
‣ Խաչք կապած տուփ։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 878
Новинка
(beta)
ԽԱՉ
գոյական
    1. հին հռովմէական մահուան գործիք՝ բաղկացած երկու ուղիղ անկիւնով իրարու միացուած ձողերէ՝ որոնցմէ մէկուն վրայ՝ կանգնած վիճակի մէջ կը գամէին մահապարտին ոտքերը՝ իսկ միւսին վրայ ձեռքերը՝ բազկատարած.
    2. Քրիստոսի խաչափայտը՝ որուն վրայ Ան խաչուեցաւ ու մեռաւ.
    3. եկեղեցական սրբազան անօթ՝ ոսկիէ կամ արծաթէ՝ որով ժողովուրդը կ՚օրհնեն՝ պատարագի սեղանը՝ եկեղեցւոյ պատերը եւ գմբէթը կը զարդարեն՝ իբրեւ քրիստոնէութեան նշան.
    4. եկեղեցական տօն.
    5. խաչի նշան՝ որ աջ ձեռքով կ՚ընեն արարողութեան ընթացքին.
    6. խաչի ձեւով մանր զարդ կամ պատուանշան՝ զոր կը կրեն քրիստոնեաներ՝ եկեղեցականներ ու զինուրականներ իրենց ճակատին՝ կուրծքին վրայ կամ վիզէն կախուած.
    7. յաւելումի՝ գումարումի նշան.
    8. (Փոխաբերական իմաստ) վիշտ, նեղութիւն, չարչարանք, ծանր պարտականութիւն.
    9. կարմիր՝ կապոյտ խաչ՝ միջազգային օգնութեան մարմինի նշան։

Բաղադրեալ Բայեր
Խաչ հանել
ներգործական բայ
    1. խաչակնքել,
    2. խաչել.

մէկուն խաչը բռնել
չէզոք բայ կնքահայր ըլլալ.

խաչը կոթով կլլել
չէզոք բայ երդում-պատառ ըլլալ, մեծ-մեծ երդումներ ընել.

Դարձուածքներ
խա՛չ վկայ
խաչի վրայ կ՚երդնում, ճշմարի՛տ Աստուած.

երեսդ խաչ հանէ
    1. ինքզինքդ խաչի հովանիին տակ դիր, ինքզինքդ Աստուծոյ վստահիր,
    2. խելքդ-գլուխդ հաւաքէ, խենթեցե՞ր ես.

ատոր վրայ խաչ քաշէ
այդ բանը վերջացած է.

ես իմ խաչիս զօրութիւնը գիտեմ
անոր ինչ ըլլալը լաւ գիտեմ.

սուրբին խաչը ծոցէն ելաւ
ինչ ապրանք՝ փորձանք ըլլալը հասկցուեցաւ.

խաչը քեզի պահապան
խաչը պահէ-պահպանէ քեզ.

ատիկա իմ խաչս է՝
մեծ փորձանք՝ ծանր բեռ է,

տասը խաչ
շատ-շատ լաւ:

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 823
Новинка
(beta)
ՆՇԱՆ
գոյական
    1. որեւէ բանի վրայ եղած պայմանական նիշ՝ դրոշմ՝ պատկեր, որ կը ծառայէ իբրեւ բանի մը նշանակ՝ ցուցանիշ. յայտանիշ, կնիք.

    2. առարկայի՝ կենդանիի՝ արտադրութեան վրայ դրուած՝ դրուող դրոշմ՝ պիտակ. մակնանիշ, վաճառանիշ.

    3. մարմնի վրայ բնական բիծ՝ խալ եւ այլն.

    4. գլխու՝ ձեռքի՝ աչքի եւ այլն շարժում, որով բան մը կը հասկցնենք.

    5. որեւէ բանի մնացած հետք՝ դրոշմուածք՝ բիծ՝ պատռուածք եւ այլն.

    6. որեւէ բանի արտայայտութիւն՝ արտաքին երեւոյթ.

    7. բան մը՝ մէկը միւսէն զատորոշ առանձնայատկութիւն.

    8. լուսային՝ ձայնային՝ տեսողական ազդանշան.

    9. որեւէ բանի նախանշան.

    10. բնութեան երեւոյթներու մէջ փոփոխութիւն, որ ցուցանիշ է որոշ բանի.

    11. նոյն երեւոյթներուն մեկնաբանութիւնը իբրեւ բարեբաստիկ կամ չարաբաստիկ իրողութիւն.

    12. բանի մը՝ մէկուն բնորոշ առանձնայատկութիւն. յատկանիշ, նկարագիրի գիծ.

    13. նշանախօսութեան՝ նշանդրէքի դրուած՝ տրուած մատանիները՝ իբրեւ սիրոյ խոստման գրաւական.

    14. նշանառութեան թիրախ՝ նպատակ, նպատակակէտ.

    15. տոհմանշան, զինանշան.

    16. որեւէ գրութիւն՝ առարկայ, որ ցոյց կու տայ թէ յանձնակատարը լիազօրուած է իր առաքելութեան մէջ, պաշտօնագիր, փաստ, ապացոյց, փաստաթուղթ, լիազօրագիր.

    17. նիւթական առարկայ, ձեւ կամ ձայն, որ բացակայ կամ անըմբռնելի իրի մը տեղը կը բռնէ.

    18. թիթեղէ՝ ոսկիէ՝ մետաղէ՝ թելէ եւ այլն շինուած կրծքանշան, որ պատկեր եւ գրութիւն կը կրէ ու կը ներկայացնէ որեւէ խորհուրդ՝ յիշատակ՝ անդամակցական իմաստ.

    19. թուաբանական՝ ուսողական՝ գիտական եւ այլն գծագրութիւն՝ պատկեր եւ այլն.

    20. արժանիքներու՝ վաստակի գնահատանքի գրաւական. պատուանշան, շքանշան.

    21. նշանաբան.

    22. հաստատում մը աւելի կամ նուազ կերպով արդարացնող արդիւնական փաստ. օրինակ՝
‣ տենդ ցուցնող զարկերակին յաճախանքը.

    23. հրաշք.

    24. ձեւ, տիպ, օրինակ.

    25. նպատակ, նշանակ, թիրախ, նպատակակէտ.

    26. կէտ, գիծ, գրախեց, նշանախեց.

    27. դրօշակ, դրօշ:

Տեսակներ
— Արտադրութեան՝ մակնանիշ, վաճառանիշ:

— Գերբնական՝ հրաշք:

— Գրուած թիւ՝ թուանշան:

— Եղունգի ստորոտը (ճերմակ)՝ պիժիկ։

— Զարմացական՝ երկար (՜):

— Զոդիակոսի՝ կենդանակերպ:

— Լաւ, գէշ՝ երեւոյթ։

— Խորհրդաւոր՝ խորհրդանշան։

— Ծաղկախտի՝ պեպեն, չեչ:

— Ծովու մէջ վտանգաւոր տեղերու՝ խթանշան, խարսխանշան։

— Կուրծքի՝ կրծքանշան։

— Հաշուեփայտի վրայ՝ քանդ, ծոնդ:

— Հարցական՝ հարցանիշ, պարոյկ (՞):

— Հիւանդութեան՝ ախտանշան:

— Մարմնի վրայ բնական՝ ծին, խալ:

— Մորթի վրայ (կարմիր)՝ ցան, ման:

— Յայտարար՝ յատկանիշ, յայտանշան։

— Նշանախօսութեան՝ մատանի:

— Նշանառութեան՝ թիրախ:

— Պատժապարտի՝ խարան:

— Պատիժի՝ խարան:

— Պատուոյ՝ պատուանշան, շքանշան։

— Սուրբ՝ խաչ:

— Վէրքի՝ սպի, երաշխէպ։

— Վտանգի ազդարար՝ ազդանիշ, ահազանգ, ազդանշան:

— Քաղաքի, երկրի՝ զինանշան, զինանիշ։

Բաղադրեալ Բայեր
Նշան բռնել
ներգործական բայ հրացանով՝ ատրճանակով՝ նետով եւ այլն նշանառութիւն փորձել՝ կատարել:

Նշան դնել
ներգործական բայ
    1. նշանել.
    2. նշան բռնել.
    3. որեւէ առարկայի՝ մարմնի վրայ դրոշմ՝ կնիք ընել։

Նշան տալ
ներգործական բայ
    1. նշանախօսութեան ատեն փեսացուին կողմէ հարսնացուին մատանի կամ այլ կարգի նշան նուիրել եւ փոխադարձաբար.
    2. ազդանշան տալ.
    3. նշան ընել, իմացնել, յայտնել։

Նշանը ետ առնել, Նշանը ետ վերցնել
ներգործական բայ փեսացուին կամ հարսնացուին կողմէ նշանածէն հրաժարիլ եւ նշանը ետ ուզել:

Նշանին զարնել
ներգործական բայ նպատակակէտին՝ թիրախին զարնել՝ հասնիլ:

Դարձուածքներ
Ի նշան (Գրբ.)
իբրեւ բանի մը արտայայտութիւն՝ ապացոյց՝ փաստ։

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 1715
Новинка
(beta)
 Usage beta 116 citations 

Usage of matching Word Forms

Новинка Explore the usage of the word form Խաչի in the Corpus of Western Armenian.
Найти слово "Խաչի" также в следующих словарях

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Наири. Армянский cловарь содержит 17 718 главных слов
The site has 144 dictionaries and 3 books.
Русский
Նայիրի / Nayiri.com