Армянский словарь - Տուն-գլուխ

Армянская проверка орфографии

загрузить HySpell сейчас

Nayiri

Армянский Arm | Армянско-Английский Arm-Eng | Англо - Армянский Eng-Arm | Армяно-французский Arm-Fre | Французско-Армянский Fre-Arm

Morphology

տուն-գլուխ → տուն-գլուխ

Matching Lexemes

տուն-գլուխ

Словарь

ՏՈՒՆ

գոյական
    1. երդ, բնակարան, բնակութիւն։
    2. ընտանիք։
    3. (աւազակներու՝ գազաններու՝) որջ։
    4. (ակռայի՝) խորշ, խոռոչ, մսուր։

Դարձուածքներ

Ս. Գրական տուն

ոտանաւորի տուն

ամառուան տուն

ամարանոց։

Աստուծոյ տուն

եկեղեցի, մատուռ, տաճար, ժողովարան։

իշխանական տուն

ապարանք։

գիւղի տուն

խրճիթ, տնակ։

ծերերու՝անկեալներու տուն

ծերանոց, անկելանոց։

գթութեան տուն

հիւանդանոց։

բուժման տուն

ապաքինարան։

գրաւի փոխարէն դրամ տուող տուն

գրաւատուն։

երէցներու տուն

երիցատուն։

մատանեքարի տուն

աչքի տուն

կապիճ, ակնակապիճ։

գէշ կիներու տուն

հանրատուն։

ապաշխարութեան տուն

զգաստարան։

դրամական գործողութեանց տուն

դրամատուն։

նամակներու տուն

նամակատուն։

քաղաքապետութեան տուն

քաղաքապետարան։

երեսփոխանական խորհուրդի տուն

խորհրդարան։

գինի ծախելու տուն

գինետուն, կապելայ։

Источник: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): стр. 500

Новинка

ԳԼՈՒԽ

գոյական
    1. (մարդու՝) գլխաւոր զգայարանքներու կեդրոն. խելք։
    2. (լերան՝) սար, կատար, գագաթ, արտեւան։
    3. (ցորենաբոյսի՝) հասկ։
    4. (խաշխաշի՝) քարուկ, կոնգոմ։
    5. (գիրքի՝) հատուած, դրուագ։
    6. (ցամաքի՝) հրուանդան։
    7. (սիւնի՝) խոյակ։
    8. (խումբի մը՝) առաջնորդ։
    9. (բանակի՝) հրամանատար։
    10. (խռովարարներու՝) պարագլուխ։
    11. (խելք՝) դատողութիւն։
    12. (բանի մը սէր՝) ձիրք, ընդունակութիւն։
    13. (ապուխտի՝) կապգլուխ։

Դարձուածքներ

տաք գլուխ

բարկացոտ։

մարդ գլուխ

իւրաքանչիւրին։

գլուխ գլխի

առանձին։

գլուխ գործոց

հոյակապ։

մսոտ գլուխ

մարդու կտրած գլուխ

անասունի կտրած գլուխ

դդում գլուխ

ապուշ, թանձրամիտ։

Источник: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): стр. 85

Новинка

ՏՈՒՆ տան (տամբ, տունք, տանց), տանից կմ տնից, տնով, տներ

գոյական
1. Մեծ կամ փոքր շինութիւն, վերեւից կտուրով ծածկած, դռներով ու պատուհաններով, որի մէջ ապրում են մարդիկ։

‣ Քաղաքի ծայրին մի փոքր տուն ունէինք, երեք աչքից բաղկացած։
‣ Մեր տներն իրար կից էին։
‣ Տան յետեւը պարտէզ կար։
‣ Տանից դեռ չի դուրս եկել։
‣ Հիմայ մեզ մօտ հինգ-վեց յարկանի տները սովորական են։
‣ Հիւսիսային Ամերիկայում տներ են լինում մինչեւ հարիւր յարկանի, որոնք կոչվում են՝ երկնաբերձ կամ երկնաքեր։
‣ Քարաշէն՝ փայտաշէն՝ աղիւսաշէն տուն։
‣ Անշուք՝ շքեղ՝ փառահեղ տուն։
‣ Միայարկ, երկյարկանի, եռայարկ տուն։
‣ Խարխուլ՝ բլբլկած տուն։
‣ Բերդի նման (= ամրակառոյց) տուն։

Դարձուածքներ

Տնից տուն՝ տուն կաւերի, գեղից գեղ՝ գեղ կաւերի

(ասացուած), Տնից տուն՝ գիւղից գիւղ փոխադրվելը տնտեսապէս քայքայում է մարդկանց։

⨀հին նշանակութիւն 2. Վրան, տաղաւար բնակութեան համար։

Համեմատել Վաչկատուն։

3. Ապարանք, պալատ։

‣ Իշխանական տուն։
‣ Թագաւորի տունը։
‣ Մովսէս մեծացաւ փարաւոնի տանը։

⨀հին նշանակութիւն 4. Տան յարկ։

⨀հին նշանակութիւն 5. Տան մէջ առանձին սենեակ։

＋գաւառական նշանակութիւն 6. Արեւելեան ճարտարապետութեամբ՝ տան կենտրոնական աչքը (սենեակը), որի վրայ գտնվում է երդիքը և որի շուրջը գտնվում են միւս աչքերը － սենեակները, խոհանոցը, ախոռը ևն։

‣ Տան երդիքից ախելոճը կախված էր։
‣ Առաջ մտնում էինք բակը, այնտեղից տունը, որի աջ կողմը խոհանոցն էր, իսկ ձախ կողմը սենեակները։

Նմանութեամբ
7. Զանազան շինութիւններ, որոնք յատկացրած են մարդկանց որոշ աշխատանքի, օրինակ՝

Տեսակներ

Աղօթքի տուն, Աստծու տուն

գոյական Եկեղեցի։

⨀հին բառ Վարժից տուն

գոյական Վարժատուն, ուսումնարան։

Այսպէս նաև բարդութիւնների մէջ －աղօթատուն, վարժատուն, սեղանատուն, հարսնետուն, մեռելտուն, կաթնատուն, գժատուն, նոյնպէս՝ աղաւնատուն, աստեղատուն ևն։

8. Շինութիւն, որտեղ զետեղված է քաղաքի վարչութիւնը։

‣ Քաղաքային տան առջեւ մեծ հրապարակ բացին։
‣ Քաղաքային տունը երեք փողոցի վրայ է նայում։

9. Առեւտրական հիմնարկ։

‣ Նրանց առեւտրական տունը մի քանի բաժանմունքներ ունի Եւրոպայի մեծ քաղաքներում։
‣ Այն յայտնի բանկային տունը սնանկացաւ։

⨀հին նշանակութիւն 10. Լայն մտքով՝ նախարարական կալուած, իւր բնակիչներով։

⨀հին նշանակութիւն 11. Երկիր, աշխարհ, իւր բնակիչներով։

‣ Տուն Թորգոմայ = Հայաստան։
‣ Տունն Իսրայէլի կամ Յակոբայ = Հրէաստան։
‣ Անգեղ տուն։

Այսպէս նաև՝

‣ Վրաստուն, Պարսկաստուն։

Փոխաբերաբար
12. Տան մէջ ապրողները։

‣ Ողջ տունը սգով լցրին։
‣ Վատահամբաւ տուն։
‣ Ամբողջ տունը վարակված էր, ծառաներից սկսած մինչև տանտիկինը։

13. Երդ, ընտանիք, գերդաստան։

⨀հին նշանակութիւն 14. Կին։

‣ («Տուն ունի՞ս, տուն առեր ես»)։

15. Ազգատոհմ, ցեղ։

‣ Մամիկոնեան տունը տուել է բազմաթիւ հերոսներ։
‣ Նախարարական տներ։
‣ Կայսերական տան անդամները կրում էին մեծ իշխան տիտղոսը։

16. Տան գործեր։

‣ Նա լաւ տուն է պահում։
‣ Տուն կառավարել չգիտես։

Նմանութեամբ
17. Ոտանաւորի մի մաս, որի մէջ տաղաչափութեան ձեւը (յանգերի՝ վանկերի նկատմամբ) ամբողջացած է։

18. «Սուրբ Գրքի» մէջ՝ փոքր հատուած, որ առանձին թուանշան է կրում։

‣ «Սուրբ Գրքում» գլուխները բաժանված են համարագրված տների։
‣ Երկու տուն սաղմոս են ասում և իսկոյն շարականն սկսում։

19. Նարդախաղի մէջ՝ խաղացողներից իւրաքանչիւրի մօտի այն բաժանմունքը (աջի կամ ձախի), որտեղ բոլոր քարերը հաւաքում են և ապա սկսում ժողովել։

＋գաւառական նշանակութիւն 20. Գութանին լծված ամեն մի զոյքը։

‣ Գութանի տները որոշ գաւառներում կոչվում են － 1. ամոլ, 2. ուժտուն, 3. խարզնտուն, 4. խնձորտուն, 5. մկնտուն, 6. փոշետուն, 7. հորետուն։

＋գաւառական նշանակութիւն 21. Ջուլհակի բանկահում՝ նետի տակ գտնվող փայտը։

＋գաւառական նշանակութիւն 22. Մի զգեստ կարելու համար հարկաւոր բոլոր պարագաները։

Բաղադրեալ Բայեր

Տունը քանդել

ներգործական բայ Կործանել, աւերել, փոխաբերաբար մեծ վնաս հասցնել։

Բաղադրեալ Բայեր

Տուն քանդվել

կրաւորական չէզոք բայ նոյնը կրաւորական չէզոք նշանակութեամբ։

Դարձուածքներ

Տունուտեղ, Տուն ու տեղ, Տուն-տեղ

գոյական Տունը իր ամբողջ սարքով։

‣ Տունս-տեղս աւերեցին։

Տնով-տեղով

մակբայ Տնով և բոլոր սարքով, ամբողջ տնով։

‣ Ձեզ բոլորիդ տնով-տեղով կկորցնեմ։
‣ Տնով-տեղով գաղթեցին։

Տնէ տուն, Տնից տուն

մակբայ Մի տանից միւսը, տները մէկը միւսի յետեւից։

‣ Տնէ տուն ման էին գալիս։
‣ Տնէ տուն փոխադրվել։

＋գաւառական բառ Տուն է, անտուն չէ

(Ծածկաբանութիւն), Լաւ է, վատ չէ։ Համեմատել Տօն (7)։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 2199

Новинка

(beta)

ԳԼՈՒԽ (գլխոյ), գլխի, գլուխներ կմ գլխներ

գոյական
1.

ածական
2. Ընտիր տեսակի, առաջնակարգ։

‣ Գլուխ գինի։
‣ Գլուխ ապրանք։

Դարձուածքներ

3. Հմուտ, վարպետ։

‣ Գլուխ բժիշկ։
‣ Գլուխ արհեստաւոր։

Բաղադրեալ Բայեր

⨀հին բառ Ի գլուխ ածել, ⨀հին բառ Ի գլուխ բերել, ⨀հին բառ Ի գլուխ հանել, ⨀հին բառ Ի գլուխ տանել

ներգործական բայ Գլուխ բերել, վերջացնել, աւարտել։

⨀հին բառ Ի գլուխ գալ, ⨀հին բառ Ի գլուխ երթալ, ⨀հին բառ Ի գլուխ ելանել, ⨀հին բառ Ի գլուխ հասանել

չէզոք բայ Գլուխ գալ, վերջանալ, աւարտվել։

Գլուխն առնել գնալ, Գլուխն առնել կորչել

չէզոք բայ Մենակ փախչել, հեռանալ, անհետանալ։

Գլուխը բերել (մի բան)

ներգործական բայ Մէկին փորձանքի ենթարկել։

‣ Տե՛ս, ի՛նչ կբերեմ գլուխդ։
‣ Ի՛նչ փորձանք բերեց (կամ հանեց) մեր գլուխը։

Գլուխը բռնել

չէզոք բայ Գլուխը թեթեւ ցաւել, ծանրանալ։

‣ Ածխահոտից գլուխս բռնեց։
‣ Առաւօտները գլուխս բռնում է։

Գլուխը դառնալ

չէզոք բայ Տե՛ս Գլուխը պտտվել։

Գլուխը դլել

ներգործական բայ Տե՛ս Գլուխը եղել։

Գլուխ ելնել

չէզոք բայ Տե՛ս Գլուխ գալ։

Գլուխը եղել, Գլուխը եղ քսել

ներգործական բայ Անուշ խօսքերով՝ խոստումներով խաբել։

‣ Գլուխը եղեց, համոզեց, ճանապարհ դրեց։

Գլուխը թռցնել

ներգործական բայ Գլուխը զարնել, կտրել, գլխատել։

Գլուխը կախել

չէզոք բայ Ամաչելուց վար նայել, ամօթահար լինել։

‣ Երբ այս բաները երեսովը տուի՝ է՛լ գլուխը կախեց։

Գլուխ կապել

չէզոք բայ Կոճղէզ գոյանալ։

‣ Սոխը գլուխ է կապում։

Գլուխը պատէ պատ տալ, Գլուխը քարէ քար տալ

չէզոք բայ Այս և այն կողմն ընկնել, չարչարվել, դեգերել։

‣ Գնաց, գլուխը պատէ պատ, քարէ քար տուեց, ուսումն առաւ։

Գլուխը պտտվել, Գլուխը դառնալ

չէզոք բայ Խելքը պտտել, գլխի պտոյտ զգալ։

‣ Գլուխս պտտվում է, ոտքի վրայ չեմ կարող մնալ։
‣ Վերեւից որ վար եմ նայում՝ գլուխս պտտվում է։

Գլուխ տալ

ներգործական բայ Խոնարհութեամբ ողջունել։

‣ Գլուխ տուին ու բարեւ բռնած առջեւը կանգնեցին։

Գլուխ տանել

ներգործական բայ
1. Տե՛ս Գլուխ բերել (1)։

2. Ձանձրացնել, զահլայ տանել։

‣ Առաւօտից երեկոյ ածում է, գլուխ է տանում։
‣ Ձեր գանգատներով գլուխս տարաք։

Գլուխը քարովը տալ

չէզոք բայ Շատ սխալ բան անել, յիմարութիւն անել։

‣ Թղթերն այրեցի, չգիտէի թէ պէտքական են. ―Գլուխդ քարովը տուիր։
‣ Գլուխդ քարովը մի՛ տար, հաց կեր։

Գլուխը քերելու ժամանակ չունենալ

չէզոք բայ Սաստիկ զբաղված լինել, ամենեւին ազատ ժամանակ չունենալ։

Գլխին աւետարան կարդալ

չէզոք բայ Խրատներ կարդալ, խրատել։

‣ Բաւական է գլխիս աւետարան կարդաս։

Գլխին գրել

ներգործական բայ Կտակել մէկին։

‣ Տունը կնկայ գլխին գրեց։

Գլխին զարնել

չէզոք բայ Ոգելից ըմպելիքից բռնվել, գլուխը պտոյտ գալ, ցաւել։

‣ Գինի շատ խմեց, գլխին զարկել է։

Գլխին նստել

չէզոք բայ
1. Բռնանալ մէկի վրայ, իշխող դառնալ։

‣ Շատ երես մի՛ տար, գլխիդ կնստին։
‣ Ես չեմ թողնի որ նա իմ գլխին նստի։

2. Տե՛ս Գլխումը նստել։

Գլխին տալ

ներգործական բայ Գլուխը ծեծել, գլխին գալ։

‣ Հասնողը տալիս էր գլխին։

Գլխով անել

չէզոք բայ Գլխի շարժումով որեւէ բան հասկացնել - կանչել, համաձայնութիւն յայտնել ևն։

Դարձուածքներ

Գլուխ գլխի (դնել, տալ)

մակբայ Իրար հետ միացած լինել, միաբանվել։

‣ Գլուխ գլխի նստել խօսում են։

Բաղադրեալ Բայեր

Գլուխ գլխի տալ, Գլուխ գլխի դնել

չէզոք բայ

‣ Գեղովի գլուխ գլխի դրին, մի նոր առու հանեցին։

Դարձուածքներ

Գլուխ գլխի դրած

մակբայ Գլխները իրար շատ մօտ, խիտ առ խիտ բուսած։

‣ Գլուխ գլխի դրած ծմակ՝ անտառ։

Գլուխը դատարկ, Գլուխը դդում

ածական Յիմար, ապուշ։

Գլուխը դուրս

ածական Անառակ, պոռնիկ։

‣ Նրա կնկայ գլուխը դուրսն է։

(Ասում են նաեւ աչքը դուրս)։

Գլուխը ծանր

ածական մակբայ
1. Ծանրագլուխ, լուրջ։

‣ Գլուխը ծանր մարդ։
‣ Գլուխը ծանր է պահում։

2. Գլխի թեթեւ ցաւ ունենալը։

‣ Այսօր չգիտեմ ինչի՛ գլուխս ծանր է։

Գլուխը կախ

ածական մակբայ
1. Տե՛ս Կախ-գլուխ։

2. Ամօթից գլուխը կախած։

‣ Գլուխը կախ՝ նստել էր, ամաչում էր մեր երեսը նայել։

Գլուխը կապած

ածական Նշանադրված։

‣ Գլուխը կապած աղջիկ։

(Դեռ չնշանվածները գլուխները բաց են լինում)։

Իւր գլխի տէր

ածական Ուրիշից կախում չունեցող, ինքնագլուխ, անկախ։

‣ Ես իմ գլխի տէրն եմ, ոչ ոք թող իմ գործին չխառնվի։

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 469

Новинка

(beta)

＋գաւառական բառ ԳԼՈՒԽՔ

Տե՛ս Գլուխ (15)

Источник: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): стр. 473

Новинка

(beta)

ՏՈՒՆ

գոյական
    1. բնակութեան կամ այլ նպատակներու տեղ՝ շինութիւն, տանիքով եւ չորս պատով, դուռով եւ պատուհանով.
    2. բնակարան.
    3. վրան, տաղաւար (բնակութեան համար).
    4. ապարանք, պալատ.
    5. ընտանիք, գերդաստան, ցեղ, ազգատոհմ, սերունդ.
    6. տնային գործ՝ տնտեսութիւն.
    7. առեւտրական հաստատութիւն՝ հիմնարկ.
    8. մշակութային, գիտական եւ այլն հաստատութիւն, ինչպէս նաեւ անոր շէնքը.
    9. ազնուական՝ նախարարական տոհմ.
    10. թագաւորական տոհմ՝ հարստութիւն.
    11. քերթուածի մը զանազան բաժանումները (սովորաբար 2-4 տողէ, երբեմն աւելի տողէ կազմուած). տնատ.
    12. երդ, երդիք, ծուխ.
    13. գութանի մը լծուած իւրաքանչիւր զոյգ կենդանին (թիւով եօթը են անոնք - ամոլ, ուժտուն, խարզնտուն, խնձորտուն, մկնտուն, փոշետուն եւ հորետուն).
    14. Աստուածաշունչի մէջ առանձին հատուած՝ որ թուանշան կը կրէ.
    15. նարտախաղի մէջ՝ քարերը հաւաքելու եւ առնելու՝ ժողվելու տեղ՝ մաս.
    16. (Փոխաբերական իմաստ) խելք, միտք։

Տեսակներ

— Ակռայի՝ խորշ, խոռոչ, մսուր:

— Ամառուան՝ ամարանոց։

— Աչքի՝ կապիճ, ակնակապիճ։

— Ապաշխարութեան՝ զգաստարան:

— Աստուծոյ՝ եկեղեցի, մատուռ, տաճար, ժողովարան:

— Աւազակներու, գազաններու՝ որջ:

— Բուժման՝ ապաքինարան, բուժարան։

— Գէշ կիներու՝ հանրատուն։

— Գթութեան՝ հիւանդանոց։

— Գինի ծախելու՝ գինետուն:

— Գիւղի՝ խրճիթ, տնակ։

— Երէցներու՝ երիցատուն։

— Իշխանական՝ ապարանք:

— Ծերերու, անկեալներու՝ ծերանոց, անկելանոց։

— Մատանեքարի՝ ճանակ:

— Նամակներու՝ նամակատուն:

— Ոտանաւորի՝ տնատ:

— Պզտիկ տուն՝ տնակ, խրճիթ, հիւղակ, տաղաւար:

— Ս. Գրային՝ համար։

— Վերին՝ վերնատուն։

— Տուն չունեցող՝ անտուն, տնանկ, տնազուրկ:

— Քաղաքապետութեան՝ քաղաքապետարան:

Բաղադրեալ Բայեր

Տան ծուխը մարիլ

չէզոք բայ
1. անժառանգ մնալ՝ ըլլալ.
2. թշուառ վիճակի հասնիլ. տնանկանալ։

Տուն առնել

ներգործական բայ
1. ներս առնել՝ բերել.
2. տուն գնել։

Տուն բերել

ներգործական բայ
1. տուն տանիլ.
2. հաւաքել-բերել:

Տուն բերող խենթերէն ըլլալ

չէզոք բայ իր շահը լաւ գիտնալ՝ սակայն միամիտ ձեւանալ։

Տուն բռնել

ներգործական բայ տուն վարձել։

Տուն դառնալ

չէզոք բայ
1. տուն ու տեղ դառնալ.
2. տուն վերադառնալ։

Տուն երթալ

չէզոք բայ
    1. տուն վերադառնալ.
    2. այցելութիւն տալ. այցելել.
    3. նորահարսի մը առաջին անգամ իր ծնողքին այցելել.
    4. օտարութենէ հայրենիք վերադառնալ։

Տուն կազմել

ներգործական բայ ամուսնանալ։

Տուն կոխել

ներգործական բայ
1. խուզարկել.
2. տուն ընդունիլ:

Տուն ճամբել

ներգործական բայ
    1. տուն ղրկել.
    2. մերժել, գործէ արձակել.
    3. վռնտել:

Տուն մը նստիլ

չէզոք բայ տուն մը բնակիլ:

Տուն շինել

ներգործական բայ
1. տուն պատել՝ կառուցել.
2. խաղաղութիւն՝ բարօրութիւն՝ համերաշխութիւն բերել։

Տուն ու դուրս իյնալ

չէզոք բայ ամէն տեղ դիմում ընել, փրկութեան միջոց փնտռել:

Տուն պահել

ներգործական բայ ընտանիքին ապրուստը վաստկիլ:

Տուն տալ

ներգործական բայ
1. տուն նուիրել՝ հայթայթել՝ ժառանգ ձգել.
2. բանի մը միտք յղանալ եւ պատճառ դառնալ, նիւթ ծառայել, դրդապատճառ հանդիսանալ:

Տուն տանիլ

ներգործական բայ
    1. տուն փոխադրել՝ մտցնել.
    2. մէկը ճաշի հրաւիրել.
    3. հիւրասիրել:

Տուն տեղ ըլլալ

չէզոք բայ
    1. անձնական բնակարանի տէր ըլլալ. հաստատուիլ.
    2. ամուսնանալ եւ ընտանեկան բոյն մը կազմել.
    3. երկիրի մը մէջ տեղաւորուիլ:

Տուն փեսայ առնել

ներգործական բայ աղջիկը հարսնացնելով՝ փեսան աղջկան տան մէջ առնել:

Տուն քանդել

ներգործական բայ ընտանեկան բոյնին խաղաղութիւնը խանգարել:

Տունէն ելլել

չէզոք բայ
1. բնակարանէն դուրս գալ.
2. բնակարանը պարպել եւ հեռանալ:

Տունը անցընել

ներգործական բայ ժամանակը տան մէջ անցընել, դուրս չելլել։

Տունը առնել

ներգործական բայ
    1. տունը գնել.
    2. տունը ընդունիլ, ներս առնել.
    3. մէկուն ապաստան տալ եւ հովանաւորել՝ պաշտպանել։

Տունը գլխուն փլիլ, տունը գլխուն քանդուիլ

չէզոք բայ մեծ դժբախտութիւն պատահիլ:

Տունը հոտեցնել

ներգործական բայ
1. ամբողջ տան մէջ գէշ հոտ մը տարածել.
2. տունը մնալը անտանելի դարձնել։

Տունը մնացած ըլլալ

չէզոք բայ ամուրի մնացած ըլլալ՝ հակառակ տարիքը անցնելու մօտ ըլլալուն. (աղջկանց համար)։

Տունը պահել

ներգործական բայ
1. տուն պահել.
2. տան մէջ մէկը գաղտնի պահել՝ թաքցնել:

Տունը վառել

ներգործական բայ
1. մէկը դժբախտացնել ընտանեկան պատճառով.
2. մէկուն փճացման պատճառ ըլլալ։

Դարձուածքներ

Տան գործ

1. տունը կառավարելու գործեր.
2. տունը կատարուած՝ պատրաստուած՝ գործուած ուտելիք՝ հագուստ եւ այլն։

Տան ճրագ

ընտանիքի յոյս՝ նեցուկ։

Տան տղայ, տան աղջիկ

շատ մտերիմ անձ, իբրեւ ընտանիքի անդամ ընդունուող անձ։

Տան քոթուկ (գերան)

տան երիցագոյն անդամը, որ ամբողջ ընտանիքը կը կապէ իբրեւ մէկ միութիւն:

Տանը պէս՝ ինչպէս իր տունը

ազատ, առանց քաշուելու, առանց ձեւականութեան:

Տուն գլուխ

ամէն՝ իւրաքանչիւր տան՝ տունէ:

Տունդ աւրուի, տունդ քանդուի

տունդ կործանի։

Տունէ դռնէ հեռո՜ւ

1. ստորին մարդու ընկերութենէն հեռու ապրիլ ցանկալու մաղթանք.
2. որեւէ փորձանք իրենց չպատահելու մաղթանք։

Տունով-տեղով

ամբողջապէս, ընտանիքով եւ շարժուն ինչքերով։

Քու տունդ չքանդուի

այդպիսի բան կ՚ընե՞ն, խելք չունի՞ս (յանդիմանական արտայայտութիւն):

Յարակից Բառեր

— Գրաւի փոխարէն դրամ տուող՝ գրաւատուն:

— Դրամական գործողութեանց՝ դրամատուն:

— Երեսփոխանական խորհուրդի՝ խորհրդարան։

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 2303

Новинка

(beta)

ԳԼՈՒԽ

գոյական
    1. մարդու կամ կենդանիներու մարմնի ա՛յն մասը, որ կը պարունակէ ուղեղը՝ տեսանելիքը՝ լսելիքը՝ հոտոտելիքը եւ ճաշակելիքը՝ բացի շօշափելիքէն.

    2. գագաթ, ծայր, սկիզբ.

    3. մեծաւոր, գլխաւոր, առաջնորդ.

    4. խելք, դատողութիւն.

    5. գիրքի բաժանում.

    6. հատ (թիւ). օրինակ՝

‣ մարդ գլուխ.

7. վերջ, վախճան։

Տեսակներ

— Լերան գլուխ՝ սար, կատար, գագաթ, արտեւան.

— ցորենի՝ արմտիքի ՝ հասկ.

— խաշխաշի՝ քարուկ, կոնգոմ.

— գիրքի՝ հատուած.

— ցամաքի՝ հրուանդան.

— սիւնի՝ խոյակ.

— խումբի՝ առաջնորդ.

— բանակի՝ հրամանատար.

— հակառակորդներու՝ պարագլուխ։

Բաղադրեալ Բայեր

ի գլուխ հանել

չէզոք բայ յաջողիլ, աւարտել.

ողջ գլուխը Աւետարանի տակ դնել

չէզոք բայ ինքզինքը վտանգի ենթարկել.

գլուխը չորս կողմ զարնել, գլուխը ամէն կողմ զարնել

չէզոք բայ ամէն միջոց գործածել՝ յաջողելու համար.

գլուխը առնել-երթալ

չէզոք բայ փախչիլ, անհետանալ.

գլուխը բռնել

չէզոք բայ ա) գլուխը ծանրանալ, բ) գինովնալ.

գլուխի գալ

չէզոք բայ սթափիլ.

գլուխը գուլպայ հիւսել

ներգործական բայ մէկուն մեծ վնաս նիւթել՝ պատրաստել.

գլուխը ոտքէն ծանր բերել

չէզոք բայ գլխիվայր դարձնելու սպառնալիք ընել.

գլուխը կապել

ներգործական բայ ամուսնացնել.

գլուխը լեցնել

ներգործական բայ նախապաշարել մէկը ուրիշի մը դէմ.

գայլի գլուխին Աւետարան կարդալ

չէզոք բայ ի զուր խրատել.

գլուխը ծեծել, ծունկերը ծեծել

չէզոք բայ ա) վերջին ծայր յուզուիլ. բ) յուսահատութեան մատնուիլ:

Դարձուածքներ

Տաք գլուխ

ածական բարկացոտ.

գլուխ գլխի

առանձին, մտերիմ.

մսոտ գլուխ

գոյական գլաբ.

մարդու կտրած գլուխ

գոյական կառափ.

անասունի կտրած գլուխ

գոյական խալամ.

դդում գլուխ

ածական ապուշ, բթամիտ.

ամէն գլուխն ալիւրոտ՝ ջաղացպան չէ

արտաքինէն խաբուելու չէ.

գլուխը դատարկ

ածական ապուշ, անխելք.

գլուխը քերելու ժամանակ չունի

շատ զբաղած է.

գլուխս ուռեցաւ

ձանձրացայ լսելէն.

գլուխդ աղեմ որ չհոտիս

մէկու մը ըսածը չհաւնիլ.

գլուխդ ուտէ

գլուխիս վրայ տեղ ունիս

ա) պատրաստ եմ ուզածդ ընելու, բ) սիրով կ՚ընդունիմ քեզ.

գլուխիս վրա՞յ նստեցնեմ

ամէն բան ըրի, դեռ ի՞նչ կ՚ուզես.

գլուխէդ վեր գործերու մի՛ խառնուիր

ուժերէդ կամ իրաւունքէդ վեր բան մը մի՛ ըներ.

գլխուդ վրայ կ՚երդնում

դիմացինը համոզելու գերագոյն ճիգ կամ միջոց.

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 409

Новинка

(beta)

ԿԱՏԱՐ

գոյական
1. ծայր, գագաթ.

2. վերջ, աւարտ։

Տեսակներ

— Լերան՝ գլուխ, գագաթ, սար, արտեւան, ծայր.

— ծառի՝ պսակ.

— հաւազգիներու՝ բբուկ, կակաչ.

— յոպոպի՝ ցցունք։

Հակառակը՝ ստորոտ, սկիզբ։

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 979

Новинка

(beta)

ԿՈՆ

(Յունարէն konos)

գոյական
1. երկրաչափական մարմին՝ որ կը ստացուի ուղղանկիւն եռանկիւնէ՝ երբ անոր ուղիղ անկիւն կազմող անկիւններէն մէկը ինքնիր վրայ շուռ կու գայ՝ կը դառնայ, բուրգ՝ որուն խարիսխը բոլորակաձեւ է եւ գագաթ սրածայր.

(Ֆրանսերէն cone).

2. եղեւինի՝ սոճիի՝ սմիշակի՝ պիստակենիի եւ ա՛յլ ծառերու կոնաձեւ պտուղը

(Ֆրանսերէն pomme de pin).

Տեսակներ

— շոճիի՝ կոնգոմ, ստովբիլ.

— խաշխաշի՝ գլուխ, քնարուկ.

    3. (Յունարէն eikon) իքոն, սրբապատկեր.

    4. քրտական վրան.

    5. տեսակ մը կաշի.

    6. մակդիր յատկապէս Բարսեղ կաթողիկոսի՝ որ կը մեկնուի իբրեւ խաղախորդ՝ մորթ՝ գոյն՝ կաշիէ՝ մորթէ գլխարկ կարող, մուշտակարար, ճոն:

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 1049

Новинка

(beta)

Источник: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): стр. 1307

Новинка

(beta)

Usage beta 4 citations

Usage of matching Word Forms

Usage of matching Lexemes

Hold phone in landscape mode or decrease zoom in order to view Usage results

Найти слово "Տուն-գլուխ" также в следующих словарях

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

(1976) Новинка Հայոց լեզվի հանգաբառարան

Word Structural

(2014) Դպրոցական բառակազմական բառարան

Etymological

(2010) Հայերեն ստուգաբանական բառարան
(2010) Հին հայերենի վերջածանցների ծագումը - [Հայերեն ստուգաբանական բառարան]
(2004) Հայերէն ստուգաբանական առձեռն բառարան
(1995) Մեր արմատները նոր լոյսի տակ
(1926) Հայերէն արմատական բառարան

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

(2009) Միջին հայերենի բառարան

Early Modern Armenian

(2014) Նորահայտ բառեր վաղաշխարհաբարյան աղբյուրներում

Foreign word

Names

(2010) Հայոց ազգանունների բառարան
(2005) Новинка Ծածկանուններ (հայերեն և հայատառ) հայոց պարբերական մամուլում և գրականության մեջ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) Новинка Ծածկանուններ ձեռագիր և խմորատիպ մամուլում (Հայերեն և հայատառ) - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(2005) Новинка Հեղինակներ - [Հայոց ծածկանունների բառարան]
(1973) Новинка Կենսագրական բառարան (հայ մշակույթի գործիչներ)
(1968) Արական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1968) Իգական Անձնանուններ - [Հայոց լեզուի նոր բառարան]
(1942) Հայոց անձնանունների բառարան

Place names

(2011) Տարածված աշխարհագրական տեղանունների ցանկ - [Արեւմտահայերէն-արեւելահայերէն նոր բառարան]
(1986) Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան

Plant names

Specialized

(2015) Հայկական խոհանոցի բառարան
(2013) Новинка Ֆիզիոլոգիական տերմինների հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն բառարան-տեղեկատու
(1987) Հայերենագիտական բառարան
(1979) Տէրունի տօներ - [Ծիսական Բառարան]
(1979) Եկեղեցական իրեղէններ եւ նիւթական առարկաներ - [Ծիսական Բառարան]
(1975) Լեզվաբանական բառարան

Abbreviations

(2021) Новинка Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Զ պրակ]
(2020) Новинка Տառային հապավումներ - [Նոր բառեր. Ե պրակ]
(2007) Հայերենում գործածվող տառային հապավումների բառարան
(1996) Հապավումներ - [Նոր բառերի բացատրական բառարան]