Armenische Rechtschreibprüfung
Erhalten HySpell
 Morphology

Western Armenian

հոգիէ → հոգի (noun)
Singular • Ablative case
 Wörterbuch
հոգի գոյական Կենդանութեան աղբիւր, շունչ, կեանք * մարդ, անձ * խիղճ, գիտակցութիւն * դրդում, եռանդ, շարժիչ կեդրոն:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 258։


ՀՈԳԻ
գոյական
    1. աննիւթական գոյութիւն։
    2. շունչ։
    3. մարդ, անձ։
    4. հիւթ, իմաստ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 291
Neu!
ՀՈԳԻ (հոգւոյ կմ հոգոյ, հոգւոց կմ հոգեաց), հոգու, հոգիներ կմ հոգիք
գոյական
⨀հին նշանակութիւն 1. Սկզբնական նշանակութեամբ. Ոգի, շնչիւն, փչում, օդ։

    2. Շունչ, շնչառութիւն, որով կենդանութիւնը պահպանվում է։
‣ Հոգին փչեց։
‣ Հոգին տուեց կամ աւանդեց։
‣ Հոգիս բերանս հասաւ։

    3. Կեանք, կեանքի սկզբունքը մարմնի մէջ։
‣ Մարմնի կենդանութիւնը հոգին է։
‣ Անշունչ նիւթին հոգի տուեց։
‣ Մեռածը հոգի առաւ։

    4. Ժողովուրդների ըմբռնումով՝ մարմնից անկախ աննիւթ ու անմահ գոյացութիւն, որ մինչ մարմնի մէջ է՝ մարդը կենդանի է, իսկ երբ մարմնից բաժանվում է (այսինքն երբ մարդ մեռնում է)՝ շարունակում է անկախ գոյութիւն պահպանել։ Հակառակը՝ Մարմին։
‣ Հին ժողովուրդները հաւատում էին հոգիների տեղափոխութեան մի մարմնից միւսի մէջ։
‣ Հին հաւատալիք էր, թէ հոգին այն աշխարհում էլ կարիքներ ունի, ուստի գերեզմանի մէջ մարմնի հետ թաղում էին ուտելեղէն, զէնք ևն. սրանից մնացել են դեռ հոգու բաժինը, հոգու հացը։

    5. Ամբողջ մարդը, անհատ, անձ։
‣ Քա՞նի հոգի էք. －Քսան հոգի էինք, այժմ մնացել ենք վեց հոգիս։
‣ Այդքան հացը երեք հոգու բաւական չէ։
‣ Դու երկու հոգով եկ, աւելի մարդ պէտք չէ։

Փոխաբերաբար
    6. Բարոյական յատկութիւն մարդու մէջ, բարի կամ չար։
‣ Նա ազնիւ հոգի է։
‣ Ի՜նչ չար հոգի ունիս։
‣ Թոյլ հոգու տէր մարդիկ են։

    7. Մարդու ներքին խորհուրդը, խիղճ։
‣ Աչքերը հոգու հայելին են։
‣ Ուրիշի հոգին մութն է մեզ համար։
‣ Ինչ հոգի ունէր՝ ցոյց տուեց։

    8. Գլխաւոր ազդակը, գլխաւոր գործողը։
‣ Նա էր դաւադրութեան հոգին։
‣ Մեր երեկոյթների հոգին դու էիր. դու որ հեռացար՝ խումբը ցրիւ եկաւ։

    9. Գլխաւոր էութիւնը, յատկանիշը։
‣ Դարի հոգին այսպէս է։
‣ Սովետական օրէնքի հոգին արդարադատութիւնն է։
‣ Կարգապահութիւնն է կազմում զինուորութեան հոգին։

    10. Կարեւոր՝ անհրաժեշտ մաս։
‣ Ջուրը բոյսի հոգին է։
‣ Երգն ու գինին հացկերոյթի հոգին են։

    11. Կենդանութիւն, աշխոյժ։
‣ Ո՜րքան հոգի է դնում իւր նուագի մէջ։
‣ Նկարը նման է բնագրին, բայց հոգի չկայ։
‣ Իւր վառվռուն խօսքերով նրանց մէջ հոգի ներշնչեց։

    12. Ամենասիրելի՝ կեանքին հաւասար սիրելի անձ։
‣ «Ի՞նչ գէթ եմ արել քեզ, ասա՛, իմ հոգիս» (ժողովրդական երգ)։
‣ Ասա՛, հոգիս, ի՞նչ ես ուզում։
‣ Հոգի ջան։

    13. Երկնային շնորհ, ներշնչում, ձիրք։
‣ Մարգարէանում էին հոգով։
‣ Բանաստեղծական հոգի։
‣ Հոգի իմաստութեան՝ հանճարի։

    14. (Կրօնական) Աննիւթ՝ անտեսանելի էակ։ (Համեմատել 4. նշանակաութեան։)։
‣ Ըստ սնահաւատութեան հրեշտակները՝ դեւերը հոգիներ էին համարվում։

    15. (Կրօնական) Յատկապէս՝ Սուրբ Հոգի ըստ քրիստոնեաների, երրորդութեան անձերից մէկը։
‣ Սուրբ հոգով մխիթարվիք։

    16. Երեւակայական անմարմին էակներ, բարի կամ չար ոգի։
‣ Ժողովուրդների սնոտիապաշտութիւնը օդը լցրել է բազմատեսակ հոգիներով։
‣ Բարի հոգիները թող քեզ առաջնորդեն։

    17. Մեռած մարդու հոգին՝ որոշ կերպարանքով երեւցած, ուրու, ուրուական։
‣ Այսպիսի հոգիները կամ խաբեբայութիւն են կամ երեւակայութեան արդիւնք։

Բաղադրեալ Բայեր
Հոգի առնել
չէզոք բայ Ոգեւորվել, խրախուսվել, քաջանալ։
‣ Նա որ եկաւ, մեր շարքերի մէջ մտաւ՝ մենք հոգի առանք։

Հոգի թափել
չէզոք բայ Կեանք սպառել, չարաչար աշխատել։
‣ Գիտե՞ս, ո՛րքան հոգի թափեց, մինչեւ այս այգին տնկեց աճեցրեց։

Հոգի հանել
ներգործական բայ
    1. Շատ նեղել, չարչարել։
‣ Երեխան հանգիստ չի տալիս, հոգի է հանում. դուրս տարէք։
‣ Մինչև մեր պահանջներով վճարեցին՝ հոգիներս հանեցին։

    2. Իբրև սպառնալիք՝ սաստ։
‣ Եթէ մէկին մի բան ասես՝ հոգիդ կհանեմ։

Հոգի տալ
չէզոք բայ Պատրաստ լինել կեանքը տալու մի բանի համար. սաստիկ փափագել, ցանկալ մի բանի։
‣ Նա գինու համար հոգի է տալիս։
‣ Ես այն աղջկան համար հոգի եմ տալիս։

(Այլ է Հոգին տալ, Տե՛ս ներքեւը)։

Հոգին առնել
չէզոք բայ 1. Ժողովրդական սնահաւատութեամբ՝ մահուան հրեշտակը մեռնողների հոգին առնում է, որով մարդը մեռնում է։
‣ Գաբրիէլը (հրեշտակապետ) կուգայ, հոգիդ կառնէ։

ներգործական բայ 2. Սպանել, հոգին հանել։

Հոգին բերանը գալ, Հոգին բերանը հասնել, Հոգին բուկը հաւաքվել
չէզոք բայ Չարաչար նեղվել, մեծ ճգնաժամի մէջ լինել։
‣ Է՛լ չեմ կարող տանել, է՛լ հոգիս բերանս է հասել (կամ հասաւ)։

Հոգին բերանը հասցնել
ներգործական բայ Նոյնը, ներգործական նշանակութեամբ։
‣ Գիտէ՞ք, ձեռքիցը ի՞նչ եմ քաշել, հոգիս բերանս է հասցրել։

Հոգին դուրս գալ
չէզոք բայ
    1. Սաստիկ նեղվել, չարչարվել։
‣ Մինչև տոմսակ գնեցի՝ հոգիս դուրս եկաւ։
‣ Քիչ սպասիր, հոգիդ հո դուրս չի՞ գայ։

    2. Շատ սիրել։
‣ Հոգիս դուրս է գալիս նրա համար։

Հոգին ելնել
չէզոք բայ Տե՛ս Հոգին դուրս գալ (1)։

Հոգին տալ
չէզոք բայ Հոգին աւանդել, շունչը փչել, մեռնել։
‣ Հանգիստ ու խաղաղ հոգին տուեց։

Հոգոց հանել, Յոգոց հանել
չէզոք բայ Հառաչել, խոր ա՜խ քաշել։

Դարձուածքներ
⨀հին բառ Հոգոց տուն
գոյական (Կրօնական) Իջեւան, օթեւան, որ շինված է հոգու յիշատակի համար։

Աստուած հոգին լուսաւորէ
Կրօնական բարեմաղթութիւն մեռածի համար։

Համեմատել Լուսահոգի։

Հոգու հաց, Հոգու պատարագ
գոյական (Կրօնական) Տե՛ս Հոգեհաց։

Հոգով չափ
մակբայ Ամբողջ հոգով, սրտանց։
‣ Հոգով չափ ուրախ եմ։
‣ Հոգով չափ պատրաստ եմ ձեզ օգնելու։

Տե՛ս եւ Ոգի։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 1271
Neu!
(beta)
ՀՈԳԻ
գոյական
    1. շունչ, շնչառութիւն՝ որով կենդանութիւնը կը պահպանուի. օրինակ՝
‣ հոգին փչեց ՝ աւանդեց.

    2. կենդանութեան աղբիւր, կեանք. Հակառակը՝ մահ։

    3. ժողովուրդներու ըմբռնումով մարմինէն անկախ՝ աննիւթական ու անմահ գոյացութիւն՝ որ երբ մարմինի մէջ է՝ մարդը կենդանի կամ ողջ է՝ իսկ երբ մարմինէն բաժնուի (այսինքն երբ մարդը կը մեռնի)՝ կը շարունակէ անկախ գոյութիւն պահպանել. Հակառակը՝ մարմին։

    4. մարդ, անհատ, անձ. օրինակ՝
‣ քանի՞ հոգի էք.

    5. բարոյական յատկութիւն մարդու մէջ՝ բարի կամ չար, նկարագիր, բնաւորութիւն. օրինակ՝
‣ ի՜նչ չար հոգի ունի.

    6. խիղճ, խղճմտանք, խղճմտութիւն. օրինակ՝
‣ աչքերը հոգիին հայելին են.

    7. գլխաւոր ազդակը՝ գործողը՝ դրդիչը. օրինակ՝
‣ ա՛ն էր դաւադրութեան հոգին.

    8. գլխաւոր էութիւն՝ յատկանիշ. օրինակ՝
‣ դարու հոգին այսպէս է.

    9. կարեւոր՝ անհրաժեշտ մաս. օրինակ՝
‣ ջուրը բոյսի հոգին է.

    10. կեդրոնական միտք՝ իմաստ՝ նիւթ (գրուածքի).

    11. կենդանութիւն, աշխոյժ. օրինակ՝
‣ ո՜րքան հոգի կայ ճառին մէջ.

    12. ամենասիրելի՝ կեանքին հաւասար սիրելի անձ. օրինակ՝
‣ ըսէ՛ հոգի՛ս, ի՞նչ կ՚ուզես որ ընեմ.

    13. երկնային շնորհք, ներշնչում, ձիրք. օրինակ՝
‣ բանաստեղծական հոգի ունի.

    14. աննիւթ՝ անտեսանելի էակ. օրինակ՝
‣ հրեշտակները՝ դեւերը.

    15. յատկապէս Ս. Հոգին. օրինակ՝
‣ Ս. Հոգիով մխիթարուիք.

    16. երեւակայական անմարմին էակներ, բարի կամ չար ոգի. օրինակ՝
‣ բարի հոգիները թող պահպանեն քեզ.

    17. մեռած մարդու հոգին՝ որոշ կերպարանքով երեւցած, ուրու ուրուական:

    18. ինքզինքը վտանգել.

Բաղադրեալ Բայեր
Հոգի առնել
չէզոք բայ ոգեւորուիլ.

հոգին առնել
չէզոք բայ
    1. սպաննել,
    2. չարաչար տանջել.

հոգի թափել
ներգործական բայ կեանք սպառել, չարաչար աշխատիլ.

հոգին հանել
ներգործական բայ շատ նեղել, չարչարել.

հոգի հատցնել
չէզոք բայ մտատանջուիլ, մտահոգուիլ.

հոգի տալ
չէզոք բայ
    1. մեռնիլ,
    2. շատ ցանկալ բան մը ունենալու համար,
    3. հոգին նուիրել մէկու մը,
    4. խրախուսել.

հոգին աւանդել
չէզոք բայ մեռնիլ.

հոգին դուրս գալ
չէզոք բայ սաստիկ նեղուիլ, չարչարուիլ.

հոգին ծախել, հոգին դաւել
ներգործական բայ դաւաճանել, ծանր մեղք գործել.

հոգին կրակը նետել
չէզոք բայ դժոխքի բաժին դառնալ,

հոգին շահիլ
ներգործական բայ
    1. բարի գործով հոգիի փրկութիւն գտնել,
    2. սիրաշահիլ.

հոգին սատանային բաժին դառնալ
ներգործական բայ պատիժի արժանի մեղք գործել.

հոգին վառել, հոգին այրել, հոգին տաղել
ներգործական բայ սաստիկ ցաւ պատճառել.

հոգիէ հանել, հաւատքէ հանել
անցողական բայ այնքան ջղայնացնել, որ մարդ ինքնիրմէ ելլէ կամ ինքզինք մոտնայ.

հոգին բերանը հասցնել
ներգործական բայ չարաչար նեղել, տանջել.

հոգին թունաւորել
ներգործական բայ
    1. հոգեկան տանջանք պատճառել,
    2. հոգեպէս այլանդակել, վատ հակումներու մղել՝ դրդել.

հոգին մաշեցնել
ներգործական բայ տանջել, տուայտանք պատճառել.

Դարձուածքներ
Աստուած հոգի տուած է չի կրնար առնել
    1. շատ ամբարիշտ մարդ է,
    2. անկէ ոչինչ կարելի է ստանալ.

Աստուած հոգիդ առն է
գրողը տանի.

հոգիս բերանս եկաւ
շատ չարչարուեցայ.

հոգիդ ուտեմ
հոգիդ սիրեմ.

հոգին վրան է
դեռ կենդանի է.

հոգիդ մի՛ սեւցներ
հոգիիդ դէմ մի՛ մեղանչեր.

քիթէն բռնես հոգին պիտի ելլէ
վրան ոյժ չէ մնացեր, դիմանալիք չունի այլեւս.

Աստուած հոգին լուսաւորէ կամ լոյս իջնէ հոգիին
կրօնական բարեմաղթութիւն մեռածի համար, լոյսերու մէջ պառկի (լուսահոգի).

հոգիի դեղ
շատ թանկագին բան զոր պէտք է գործածել խնայողութեամբ.

հոգիիս հետ կը կռուիմ
սաստիկ նեղութեան մէջ եմ.

Աստուած ողորմի հոգիին
կրօնական բարեմաղթութիւն մեռածի համար (ողորմած հոգի).

հոգիիս պարտքը թող ըլլայ
նուիրական խոստումի ձեւ՝ որ պէտք է անպայման կատարուի.

հոգւոցն հանգուցելոց եղաւ
մեռաւ, չքացաւ.

հոգու խորք
մարդկային ներաշխարհ.

հոգիէն խօսիլ
սրտանց խօսիլ։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 1267
Neu!
(beta)
 Usage beta 11 citations 

Usage of matching Word Forms

Neu! Explore the usage of the word form հոգիէ in the Corpus of Western Armenian.
Auch für das Wort "հոգիէ" Suche in diesen Wörterbüchern:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenisch wörterbuch besteht aus 17.718 wörter
The site has 144 dictionaries and 3 books.
Deutsch
Նայիրի / Nayiri.com