Free Armenian spellchecker
Get HySpell now!
 Morphology

Matching Word Forms

տունը → տուն
 Dictionary
տուն գոյական Բնակարան * ընտանիք, գերդաստան * ոտանաւորի տողերու խումբ:

Աղբիւր՝ Բառգիրք հայերէն լեզուի։ Անդրանիկ Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 1998։ Էջ 459։


ՏՈՒՆ
գոյական
    1. երդ, բնակարան, բնակութիւն։
    2. ընտանիք։
    3. (աւազակներու՝ գազաններու՝) որջ։
    4. (ակռայի՝) խորշ, խոռոչ, մսուր։

Phrases
Ս. Գրական տուն
համար։

ոտանաւորի տուն
տնատ։

ամառուան տուն
ամարանոց։

Աստուծոյ տուն
եկեղեցի, մատուռ, տաճար, ժողովարան։

իշխանական տուն
ապարանք։

գիւղի տուն
խրճիթ, տնակ։

ծերերու՝անկեալներու տուն
ծերանոց, անկելանոց։

գթութեան տուն
հիւանդանոց։

բուժման տուն
ապաքինարան։

գրաւի փոխարէն դրամ տուող տուն
գրաւատուն։

երէցներու տուն
երիցատուն։

մատանեքարի տուն
ճանակ։

աչքի տուն
կապիճ, ակնակապիճ։

գէշ կիներու տուն
հանրատուն։

ապաշխարութեան տուն
զգաստարան։

դրամական գործողութեանց տուն
դրամատուն։

նամակներու տուն
նամակատուն։

քաղաքապետութեան տուն
քաղաքապետարան։

երեսփոխանական խորհուրդի տուն
խորհրդարան։

գինի ծախելու տուն
գինետուն, կապելայ։

Source: Յարութիւն Թ. Գայայեան, Բառարան Գանձարան Հայերէն Լեզուի. Գահիրէ: Տպագրութիւն Գալֆա (1938): p. 500
New!
ՏՈՒՆ տան (տամբ, տունք, տանց), տանից կմ տնից, տնով, տներ
գոյական
    1. Մեծ կամ փոքր շինութիւն, վերեւից կտուրով ծածկած, դռներով ու պատուհաններով, որի մէջ ապրում են մարդիկ։
‣ Քաղաքի ծայրին մի փոքր տուն ունէինք, երեք աչքից բաղկացած։
‣ Մեր տներն իրար կից էին։
‣ Տան յետեւը պարտէզ կար։
‣ Տանից դեռ չի դուրս եկել։
‣ Հիմայ մեզ մօտ հինգ-վեց յարկանի տները սովորական են։
‣ Հիւսիսային Ամերիկայում տներ են լինում մինչեւ հարիւր յարկանի, որոնք կոչվում են՝ երկնաբերձ կամ երկնաքեր։
‣ Քարաշէն՝ փայտաշէն՝ աղիւսաշէն տուն։
‣ Անշուք՝ շքեղ՝ փառահեղ տուն։
‣ Միայարկ, երկյարկանի, եռայարկ տուն։
‣ Խարխուլ՝ բլբլկած տուն։
‣ Բերդի նման (= ամրակառոյց) տուն։

Phrases
Տնից տուն՝ տուն կաւերի, գեղից գեղ՝ գեղ կաւերի
(ասացուած), Տնից տուն՝ գիւղից գիւղ փոխադրվելը տնտեսապէս քայքայում է մարդկանց։

⨀old meaning 2. Վրան, տաղաւար բնակութեան համար։

Համեմատել Վաչկատուն։

    3. Ապարանք, պալատ։
‣ Իշխանական տուն։
‣ Թագաւորի տունը։
‣ Մովսէս մեծացաւ փարաւոնի տանը։

⨀old meaning 4. Տան յարկ։

⨀old meaning 5. Տան մէջ առանձին սենեակ։

＋dialectal meaning 6. Արեւելեան ճարտարապետութեամբ՝ տան կենտրոնական աչքը (սենեակը), որի վրայ գտնվում է երդիքը և որի շուրջը գտնվում են միւս աչքերը － սենեակները, խոհանոցը, ախոռը ևն։
‣ Տան երդիքից ախելոճը կախված էր։
‣ Առաջ մտնում էինք բակը, այնտեղից տունը, որի աջ կողմը խոհանոցն էր, իսկ ձախ կողմը սենեակները։

Նմանութեամբ
    7. Զանազան շինութիւններ, որոնք յատկացրած են մարդկանց որոշ աշխատանքի, օրինակ՝

Types
Աղօթքի տուն, Աստծու տուն
գոյական Եկեղեցի։

⨀old word Վարժից տուն
գոյական Վարժատուն, ուսումնարան։

Այսպէս նաև բարդութիւնների մէջ －աղօթատուն, վարժատուն, սեղանատուն, հարսնետուն, մեռելտուն, կաթնատուն, գժատուն, նոյնպէս՝ աղաւնատուն, աստեղատուն ևն։

    8. Շինութիւն, որտեղ զետեղված է քաղաքի վարչութիւնը։
‣ Քաղաքային տան առջեւ մեծ հրապարակ բացին։
‣ Քաղաքային տունը երեք փողոցի վրայ է նայում։

    9. Առեւտրական հիմնարկ։
‣ Նրանց առեւտրական տունը մի քանի բաժանմունքներ ունի Եւրոպայի մեծ քաղաքներում։
‣ Այն յայտնի բանկային տունը սնանկացաւ։

⨀old meaning 10. Լայն մտքով՝ նախարարական կալուած, իւր բնակիչներով։
‣ Անդեկանը Վաղարշ թագաւորին համոզում էր՝ Հայաստանի մարզպան նշանակել Վահան Մամիկոնեանին, որովհետեւ, ասում էր, նա իւր տան համբարը կուտէ և արքունիքից ծախս չի պահանջի։
‣ Այրարատեան նահանգը կոչվում էր արքունի տուն, իբրև Արշակունի թագաւորների կալուած։

⨀old meaning 11. Երկիր, աշխարհ, իւր բնակիչներով։
‣ Տուն Թորգոմայ = Հայաստան։
‣ Տունն Իսրայէլի կամ Յակոբայ = Հրէաստան։
‣ Անգեղ տուն։

Այսպէս նաև՝
‣ Վրաստուն, Պարսկաստուն։

Փոխաբերաբար
    12. Տան մէջ ապրողները։
‣ Ողջ տունը սգով լցրին։
‣ Վատահամբաւ տուն։
‣ Ամբողջ տունը վարակված էր, ծառաներից սկսած մինչև տանտիկինը։

    13. Երդ, ընտանիք, գերդաստան։
‣ Երեք եղբայրները բաժանվեցին և առանձին տուն եղան։
‣ Նրանց տունը շատ ուրախ տուն է։
‣ Գիւղը չորս հարիւր տնից էր բաղկացած։
‣ Ամեն մի տուն մի մշակ էր տալիս ճանապարհը շինելու։
‣ Շէն՝ ճոխ տուն։
‣ Խեղճ՝ աղքատ տուն։

⨀old meaning 14. Կին։
‣ («Տուն ունի՞ս, տուն առեր ես»)։

    15. Ազգատոհմ, ցեղ։
‣ Մամիկոնեան տունը տուել է բազմաթիւ հերոսներ։
‣ Նախարարական տներ։
‣ Կայսերական տան անդամները կրում էին մեծ իշխան տիտղոսը։

    16. Տան գործեր։
‣ Նա լաւ տուն է պահում։
‣ Տուն կառավարել չգիտես։

Նմանութեամբ
    17. Ոտանաւորի մի մաս, որի մէջ տաղաչափութեան ձեւը (յանգերի՝ վանկերի նկատմամբ) ամբողջացած է։
‣ Տաղաչափական տները բաղկանում են երկու՝ չորս՝ վեց՝ ութ և աւելի տողից։
‣ «Ո՞նց գաս, իմ լուսնակ» բանաստեղծութեան մէջ տունը երկու տողից է բաղկացած. «Մայր Արաքսի»-ի մէջ՝ չորս տողից. «Ո՜հ, ի՜նչ անուշ»-ի մէջ՝ վեց տողից. «Եղբոր բացուին»-ի մէջ՝ ութ տողից։

    18. «Սուրբ Գրքի» մէջ՝ փոքր հատուած, որ առանձին թուանշան է կրում։
‣ «Սուրբ Գրքում» գլուխները բաժանված են համարագրված տների։
‣ Երկու տուն սաղմոս են ասում և իսկոյն շարականն սկսում։

    19. Նարդախաղի մէջ՝ խաղացողներից իւրաքանչիւրի մօտի այն բաժանմունքը (աջի կամ ձախի), որտեղ բոլոր քարերը հաւաքում են և ապա սկսում ժողովել։
‣ Երբ ես քարերս տուն ժողովեցի՝ նա արդէն ութ քար վերցրել էր։
‣ Ես նրանից առաջ տուն մտայ, բայց նա զոյգեր բերելով խաղը տարաւ։

＋dialectal meaning 20. Գութանին լծված ամեն մի զոյքը։
‣ Գութանի տները որոշ գաւառներում կոչվում են － 1. ամոլ, 2. ուժտուն, 3. խարզնտուն, 4. խնձորտուն, 5. մկնտուն, 6. փոշետուն, 7. հորետուն։

＋dialectal meaning 21. Ջուլհակի բանկահում՝ նետի տակ գտնվող փայտը։

＋dialectal meaning 22. Մի զգեստ կարելու համար հարկաւոր բոլոր պարագաները։

Phrasal Verbs
Տուն տանել
ներգործական բայ Նորապսակ հարսին (կամ զոյգին) առաջին անգամ հրաւիրել իրանց տունը (ազգականների կողմից), որով հաստատվում է երթեւեկութիւն նորապսակ զոյգի և հրաւիրող ընտանիքի միջեւ։
‣ Փեսայի քեռանքը նոր հարսին տուն են տարել։
‣ Հարսի հօրեղբրանքը նորապսակներին տուն տարան։

Տուն տեղ լինել, Տուն ու տեղ լինել, Տուն տեղ դառնալ, Տուն ու տեղ դառնալ
չէզոք բայ Տուն ունենալ ու սարքաւորվել, ամուսնանալով առանձին ընտանիք կազմել։
‣ Նոր էր ամուսնացել, տուն ու տեղ եղել, որ յանկարծ այդ փորձանքը պատահեց։

Տուն տեղ անել, Տուն ու տեղ անել
ներգործական բայ Մէկին տան մէջ սարքաւորել, ամուսնացնելով առանձին ընտանիքի տէր դարձնել։
‣ Երանի՜ քեզ, որդոցդ պսակեցիր, բոլորին տուն ու տեղ արիր։

Տունը մնալ, Տանը մնալ
չէզոք բայ Մարդու չգնալ, ծնողների տանը մնալ (չափահաս աղջիկների)։
‣ Նրանք հիմայ քչուոր են, իրանք են և իրանց տանը մնացած աղջիկը։

Տունը քանդել
ներգործական բայ Կործանել, աւերել, փոխաբերաբար մեծ վնաս հասցնել։

Phrasal Verbs
Տուն քանդվել
կրաւորական չէզոք բայ նոյնը կրաւորական չէզոք նշանակութեամբ։

Phrases
Տունուտեղ, Տուն ու տեղ, Տուն-տեղ
գոյական Տունը իր ամբողջ սարքով։
‣ Տունս-տեղս աւերեցին։

Տնով-տեղով
մակբայ Տնով և բոլոր սարքով, ամբողջ տնով։
‣ Ձեզ բոլորիդ տնով-տեղով կկորցնեմ։
‣ Տնով-տեղով գաղթեցին։

Քո տունը չքանդվի
Յանդիմանական բացագանչութիւն՝ երբ յանկարծ լսում են մէկի գործած մեծ սխալմունքը։
‣ Մէկը եկաւ, քեզ հարցրեց, ասացի՝ ոչ ոքի չի ընդունում, և նա գնաց. －Քո տունը չքանդվի, ախար նա իմ բարեկամն էր, Պարիզից նոր եկած. ես խնդրել էի ինձ մօտ հանդիպել։

Տնէ տուն, Տնից տուն
մակբայ Մի տանից միւսը, տները մէկը միւսի յետեւից։
‣ Տնէ տուն ման էին գալիս։
‣ Տնէ տուն փոխադրվել։

＋dialectal word Տուն է, անտուն չէ
(Ծածկաբանութիւն), Լաւ է, վատ չէ։ Համեմատել Տօն (7)։

Source: Ստեփան Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան. Երեւան: Հայկական ՍՍՌ Պետական Հրատարակչութիւն (1944): p. 2199
New!
(beta)
ՏՈՒՆ
գոյական
    1. բնակութեան կամ այլ նպատակներու տեղ՝ շինութիւն, տանիքով եւ չորս պատով, դուռով եւ պատուհանով.
    2. բնակարան.
    3. վրան, տաղաւար (բնակութեան համար).
    4. ապարանք, պալատ.
    5. ընտանիք, գերդաստան, ցեղ, ազգատոհմ, սերունդ.
    6. տնային գործ՝ տնտեսութիւն.
    7. առեւտրական հաստատութիւն՝ հիմնարկ.
    8. մշակութային, գիտական եւ այլն հաստատութիւն, ինչպէս նաեւ անոր շէնքը.
    9. ազնուական՝ նախարարական տոհմ.
    10. թագաւորական տոհմ՝ հարստութիւն.
    11. քերթուածի մը զանազան բաժանումները (սովորաբար 2-4 տողէ, երբեմն աւելի տողէ կազմուած). տնատ.
    12. երդ, երդիք, ծուխ.
    13. գութանի մը լծուած իւրաքանչիւր զոյգ կենդանին (թիւով եօթը են անոնք - ամոլ, ուժտուն, խարզնտուն, խնձորտուն, մկնտուն, փոշետուն եւ հորետուն).
    14. Աստուածաշունչի մէջ առանձին հատուած՝ որ թուանշան կը կրէ.
    15. նարտախաղի մէջ՝ քարերը հաւաքելու եւ առնելու՝ ժողվելու տեղ՝ մաս.
    16. (Փոխաբերական իմաստ) խելք, միտք։

Types
— Ակռայի՝ խորշ, խոռոչ, մսուր:

— Ամառուան՝ ամարանոց։

— Աչքի՝ կապիճ, ակնակապիճ։

— Ապաշխարութեան՝ զգաստարան:

— Աստուծոյ՝ եկեղեցի, մատուռ, տաճար, ժողովարան:

— Աւազակներու, գազաններու՝ որջ:

— Բուժման՝ ապաքինարան, բուժարան։

— Գէշ կիներու՝ հանրատուն։

— Գթութեան՝ հիւանդանոց։

— Գինի ծախելու՝ գինետուն:

— Գիւղի՝ խրճիթ, տնակ։

— Երէցներու՝ երիցատուն։

— Իշխանական՝ ապարանք:

— Ծերերու, անկեալներու՝ ծերանոց, անկելանոց։

— Մատանեքարի՝ ճանակ:

— Նամակներու՝ նամակատուն:

— Ոտանաւորի՝ տնատ:

— Պզտիկ տուն՝ տնակ, խրճիթ, հիւղակ, տաղաւար:

— Ս. Գրային՝ համար։

— Վերին՝ վերնատուն։

— Տուն չունեցող՝ անտուն, տնանկ, տնազուրկ:

— Քաղաքապետութեան՝ քաղաքապետարան:

Phrasal Verbs
Տան ծուխը մարիլ
չէզոք բայ
    1. անժառանգ մնալ՝ ըլլալ.
    2. թշուառ վիճակի հասնիլ. տնանկանալ։

Տուն առնել
ներգործական բայ
    1. ներս առնել՝ բերել.
    2. տուն գնել։

Տուն բերել
ներգործական բայ
    1. տուն տանիլ.
    2. հաւաքել-բերել:

Տուն բերող խենթերէն ըլլալ
չէզոք բայ իր շահը լաւ գիտնալ՝ սակայն միամիտ ձեւանալ։

Տուն բռնել
ներգործական բայ տուն վարձել։

Տուն դառնալ
չէզոք բայ
    1. տուն ու տեղ դառնալ.
    2. տուն վերադառնալ։

Տուն երթալ
չէզոք բայ
    1. տուն վերադառնալ.
    2. այցելութիւն տալ. այցելել.
    3. նորահարսի մը առաջին անգամ իր ծնողքին այցելել.
    4. օտարութենէ հայրենիք վերադառնալ։

Տուն կազմել
ներգործական բայ ամուսնանալ։

Տուն կոխել
ներգործական բայ
    1. խուզարկել.
    2. տուն ընդունիլ:

Տուն ճամբել
ներգործական բայ
    1. տուն ղրկել.
    2. մերժել, գործէ արձակել.
    3. վռնտել:

Տուն մը նստիլ
չէզոք բայ տուն մը բնակիլ:

Տուն շինել
ներգործական բայ
    1. տուն պատել՝ կառուցել.
    2. խաղաղութիւն՝ բարօրութիւն՝ համերաշխութիւն բերել։

Տուն ու դուրս իյնալ
չէզոք բայ ամէն տեղ դիմում ընել, փրկութեան միջոց փնտռել:

Տուն պահել
ներգործական բայ ընտանիքին ապրուստը վաստկիլ:

Տուն տալ
ներգործական բայ
    1. տուն նուիրել՝ հայթայթել՝ ժառանգ ձգել.
    2. բանի մը միտք յղանալ եւ պատճառ դառնալ, նիւթ ծառայել, դրդապատճառ հանդիսանալ:

Տուն տանիլ
ներգործական բայ
    1. տուն փոխադրել՝ մտցնել.
    2. մէկը ճաշի հրաւիրել.
    3. հիւրասիրել:

Տուն տեղ ըլլալ
չէզոք բայ
    1. անձնական բնակարանի տէր ըլլալ. հաստատուիլ.
    2. ամուսնանալ եւ ընտանեկան բոյն մը կազմել.
    3. երկիրի մը մէջ տեղաւորուիլ:

Տուն փեսայ առնել
ներգործական բայ աղջիկը հարսնացնելով՝ փեսան աղջկան տան մէջ առնել:

Տուն քանդել
ներգործական բայ ընտանեկան բոյնին խաղաղութիւնը խանգարել:

Տունէն ելլել
չէզոք բայ
    1. բնակարանէն դուրս գալ.
    2. բնակարանը պարպել եւ հեռանալ:

Տունը անցընել
ներգործական բայ ժամանակը տան մէջ անցընել, դուրս չելլել։

Տունը առնել
ներգործական բայ
    1. տունը գնել.
    2. տունը ընդունիլ, ներս առնել.
    3. մէկուն ապաստան տալ եւ հովանաւորել՝ պաշտպանել։

Տունը գլխուն փլիլ, տունը գլխուն քանդուիլ
չէզոք բայ մեծ դժբախտութիւն պատահիլ:

Տունը հոտեցնել
ներգործական բայ
    1. ամբողջ տան մէջ գէշ հոտ մը տարածել.
    2. տունը մնալը անտանելի դարձնել։

Տունը մնացած ըլլալ
չէզոք բայ ամուրի մնացած ըլլալ՝ հակառակ տարիքը անցնելու մօտ ըլլալուն. (աղջկանց համար)։

Տունը պահել
ներգործական բայ
    1. տուն պահել.
    2. տան մէջ մէկը գաղտնի պահել՝ թաքցնել:

Տունը վառել
ներգործական բայ
    1. մէկը դժբախտացնել ընտանեկան պատճառով.
    2. մէկուն փճացման պատճառ ըլլալ։

Phrases
Տան գործ
    1. տունը կառավարելու գործեր.
    2. տունը կատարուած՝ պատրաստուած՝ գործուած ուտելիք՝ հագուստ եւ այլն։

Տան ճրագ
ընտանիքի յոյս՝ նեցուկ։

Տան տղայ, տան աղջիկ
շատ մտերիմ անձ, իբրեւ ընտանիքի անդամ ընդունուող անձ։

Տան քոթուկ (գերան)
տան երիցագոյն անդամը, որ ամբողջ ընտանիքը կը կապէ իբրեւ մէկ միութիւն:

Տանը պէս՝ ինչպէս իր տունը
ազատ, առանց քաշուելու, առանց ձեւականութեան:

Տուն գլուխ
ամէն՝ իւրաքանչիւր տան՝ տունէ:

Տունդ աւրուի, տունդ քանդուի
տունդ կործանի։

Տունէ դռնէ հեռո՜ւ
    1. ստորին մարդու ընկերութենէն հեռու ապրիլ ցանկալու մաղթանք.
    2. որեւէ փորձանք իրենց չպատահելու մաղթանք։

Տունով-տեղով
ամբողջապէս, ընտանիքով եւ շարժուն ինչքերով։

Քու տունդ չքանդուի
այդպիսի բան կ՚ընե՞ն, խելք չունի՞ս (յանդիմանական արտայայտութիւն):

Related Words
— Գրաւի փոխարէն դրամ տուող՝ գրաւատուն:

— Դրամական գործողութեանց՝ դրամատուն:

— Երեսփոխանական խորհուրդի՝ խորհրդարան։

Source: Գնէլ արքեպիսկոպոս Ճէրէճեան, Փարամազ Կ. Տօնիկեան եւ Արտաշէս Տէր Խաչատուրեան, Հայոց լեզուի նոր բառարան. Պէյրութ: Կ. Տօնիկեան եւ Որդիք Հրատարակչատուն (1992): p. 2303
New!
(beta)
 Usage beta 458 citations 

Usage of matching Word Forms

Also search for "տունը" in these imaged dictionaries:

Explanatory

Thesaurus

Western Armenian

Neologisms

Rhyming

Word Structural

Etymological

Dialectal and Idiomatic

Orthographic

Classical Armenian

Middle Armenian

Early Modern Armenian

Foreign word

Names

Place names

Plant names

Specialized

Abbreviations

© 2025 Nayiri. Armenian dictionary contains 17,718 words.
The site has 144 dictionaries and 3 books.
English
Նայիրի / Nayiri.com